कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को महामारी सुरुभएसँगै त्यसको असर सबै क्षेत्रमा परेको छ । कोरोना संक्रमणका कारण बहुआयामिक समस्याहरु खडा भएका छन् । अहिले विश्व नै लगभग लकडाउनको अवस्थामा छ । हामी नेपालीहरु पनि ३३ दिनदेखि लकडाउनमै छौं । यो अवस्था अन्तराष्ट्रिय तथा आन्तरिक दुवै हवाई सेवाहरु पूर्णतया प्रभावित भएका छन् ।

लकडाउनकै कारण हामीले फ्लाईट अपरेट गर्न पाउने स्थिति रहेन, सुरुमै हामीले चीनको सबै उडान बन्द गर्नुपर्यो । त्यसभन्दा अगाडि पनि अन्य क्षेत्रमा उडान बन्द गरिसकेका थियौं । फेब्रुअरीमै हामीले १० ओटा रुट मध्ये ५ ओटा रुटमा उडान बन्द गरेर केही रुटमामात्र संचालन गरिरहेको अवस्था थियो । यसले के देखाउँछ भने त्यतिबैले हामीले करिब ५० प्रतिशत आम्दानी गुमाउनु परेको थियो । त्यस्तै कतार, साउदी अरेबिया, दुबई, मलेसिया, बंगलादेश लकडाउन अघिनै उडान बन्द गरेकाले मार्चमासमेत कुनै ब्यापार भएन । यसरी हेर्दा के देखिन्छ भने अघिल्लो मार्च र अहिलेको मार्च महिनाको तुलना गर्दा यो बर्षको मार्च महिनामा शतप्रतिशत ब्ययापार ठप्प भएको अवस्था छ ।

कोरोना भाईरसको संक्रमण विस्तारै विश्वभर फैलिँदै गएपछि हामीले गर्ने उडानहरुसमेत एकएक गर्दै सबै बन्द गर्न बाध्य भयौं । सुरुमा ५ ओटा रुटमा जहाज संचालन गरे पनि मार्चमा ती सबै रुट बन्द हुन पुगेको अवस्था हो । त्यसैले गर्दा अघिल्लो बर्षको तुलनामा फेब्रुअरीमा ५० प्रतिशत, मार्चमा ८० प्रतिशत र अप्रिलमा शतप्रतिशत ब्यापार नभएको अवस्था छ । सुरुदेखिनै हाम्रो ब्यापार ५०, ८० हुँदैं १०० प्रतिशत ब्यापार खस्किदै गएको देखिन्छ ।

पछिल्लो अवस्था हेर्दा लकडाउन कहिले खुल्छ भन्ने निश्चित छैन । अन्तराष्ट्रिय उडान सञ्चालनको लागि हामीले उडान गरिरहेका देशहरुको अवस्थाा कति छिटो सहज बन्छ भन्नेमा सबै कुरा भर पर्छ । अहिले विश्वका प्रायः सम्पूर्ण एयरलाईन्सहरुको ब्यापार ठप्प छ । किन भने ८०÷९० प्रतिशत जहाजहरु ग्राउण्डेड छन् । भारतका सबै जहाजहरु बन्द छन् । नेपालको पनि अवस्था त्यस्तै छ । फाट्टफुट्ट केही जहाजहरु भने संचालन नभएका पनि होईन । अरु सबै जहाज अहिले ग्राउण्डेड भएर बसेका छन । नेपालमा रहेका विदेशीहरु आफ्नो देश फर्किरहेको अवस्थामा समेत हामीले हाम्रो जहाज प्रयोग गर्न पाईरहेका छैनौं । किनभने जुनदेशको नागरिक नेपालमा फसेको छ, उनीहरुकै देशको जहाज आएर यात्रु लगिरहेको अवस्था छ । केही उडान भने नेपाल वायुसेवा निगमले पनि गरिरहेको छ । यसरी हेर्दा समग्रमा सबै जहाजहरु राउण्डअफ गर्ने बेलामा शतप्रतिशत ग्राउण्डेड भएको अवस्था छ ।

एयरलाइन्स सञ्चालन गर्ने जोसुकैका लागि अहिले निकै चुनौतीपूर्ण समय आएको छ । जहाज चले पनि नचले पनि हामीले विभिन्न खर्चहरुव्यवस्थापन गर्नैपर्छ, भुक्तानी गर्नुपर्ने हुन्छ । कमर्चारीलाई भुक्तानी, सरकारले छुट नदिएसम्मका लागि तिर्नु पर्ने ट्याक्सहरुलगायतका अन्य खर्चहरु तिर्नुपर्ने हुन्छ । नोक्सानीको हिसाव गर्ने हो भने त अघिल्लो बर्षको तुलनामा ५० देखि १०० प्रतिशत नै नोक्सानी भएको छ ।

अव यस्तो समयमा कम्पनी कसरी टिकाउने भन्ने कुरा हो । विश्वभर नै राज्यले सहयोग गरेको छ । हवाई कम्पनीलाई टिकाउन अरु सबै देशहरुमा राज्यले सहयोग गरेको अवस्था छ । आयटाले पनि विश्वभरिका सबै सरकारसँग आग्रह गरेको अवस्था छ । अब हाम्रो नेपालमा वायुसेवा संचालक संघ छ । संघले पनि सरकारसँग त्यही किसिमको सहयोग माग गरेको अवस्था छ । पर्यटनसँग सम्बन्धित संघसंस्थाहरु र हामी एयरलाईन्सहरुलेसमेत सरकारसँग सहयोग गर्नुपर्यो भनेर भनेका छौं । यसको लागि हामी आशावादी भएर बसेका छौं ।

पर्यटन र उड्डयन क्षेत्र भनेको इकोसिस्टम भनेको जस्तै हो । पर्यटन क्षेत्रले ६६ हजार ७ सय ७१ जनालाई रोजगारी दिएको भनेर २०१७÷१८ को आर्थिक सर्वेक्षणमा उल्लेख छ । जनु पर्यटनको मात्रै हो । अहिले पर्यटन बाहेकका होटल, एयरलाईन्सलगायतले छुट्टै रोजगारी दिएको अवस्था छ । आयटाले दिएको जानकारी अनुसार एयरलाईन्स र त्यससँग सम्बन्धित करिब पौने २ लाख रोजगारीलाई सरकारले सहयोग गर्न सकेन भने तिनीहरुको रोजगारी गुम्ने खतरा छ ।

यसका लागि सरकारले २ बर्षसम्म हवाई उद्योगमा लाग्ने लिज कर, भ्याटलगायतका करमा छुट तथा बिमानस्थल शूल्क, पार्किङ शूल्कमा छुट दिनुपर्ने हुन्छ । त्यसपछि हवाई इन्धन अन्तरराष्ट्रिय बजारमा नेपाल आयल निगमले खरिद गरेको मूल्यमा १० प्रतिशतमात्र थपेर लिनु पर्छ । किनभने अहिले हवाई इन्धनको मूल्य अन्तरराष्ट्रिय बजार भन्दा मल्टिपल टाइम्सले महंगो छ । त्यस्तै हवाई उद्योगले जुन ऋण लिईरहेको छ, त्यो अहिले नै तिर्न सक्ने अवस्था छैन । जसले गर्दा ब्याज सरकारले तिर्नु पर्ने र साँवा तिर्नलाई २ बर्षको समयावधी थप्नुपर्छ भनेर हामीले भनिरहेका छौं । ‘एयरलाइन्स बिजनेस’ पहिलेकै अवस्थामा फर्किन लामो समय लाग्न सक्छ ।

यस्तो अवस्थामा हिमालय एयरलाई कसरी अगाडि बढाउने भन्दा पनि आगामी दिनको अवस्था कस्तो आउँछ भन्नेमा भर पर्छ । लकडाउनको अवधि कति लम्बिन्छ भन्ने कुराको कुनै टुङ्गो लागिसकेको छैन । त्यसैले अहिले हामीले कसरी अगाडि जाने भनेर कुनै सोच बनाएका छैनौं । तर एयरलाइन्स त हामीले जसरी भएपनि संचालन गर्नैपर्छ, त्यसको कुनै विकल्प नै छैन । अहिलेको अवस्था कति दिन चल्छ र आउने दिन कसरी जान्छ त्यसैमा भर परेर हामी अगाडि बढ्ने छौं । – राङडोल लामासँगको कुराकानीमा आधारित