काठमाडौं । चिनियाँ एआई च्याटबोट डीपसिकले हालै च्याटजीपीटी जस्ता एआई मोडेलहरूलाई यसको कम मूल्य र कम सञ्चालन लागतको साथ खुला रूपमा चुनौती दिएको छ । यसले कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआईं) मोडेलहरूको सञ्चालनका कारण वातावरण र जलवायुमा पर्ने प्रभावलाई कम गर्ने बारेमा पनि कुरा गरेको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सीका अनुसार, एआई सञ्चालन गर्ने विश्वभरका ८,००० भन्दा बढी डाटा सेन्टरहरूले विश्वव्यापी बिजुलीको लगभग १ देखि २ प्रतिशत प्रयोग गर्छन् । वित्तीय सेवा कम्पनी गोल्डम्यान स्याक्सले अनुमान गरेको छ कि २०३० सम्ममा डाटा सेन्टरमा बिजुलीको माग १६० प्रतिशतले बढ्न सक्छ ।
भविष्यमा एआई कम्पनीहरू बीच बढ्दो प्रतिस्पर्धा वातावरणको लागि कति खतरनाक हुन सक्छ भन्ने कुराको अनुमान यस तथ्यबाट लगाउन सकिन्छ कि च्याटजीपीटीले गुगलमा नतिजा खोज्दा भन्दा प्रश्न सोध्दा दश गुणा बढी बिजुली खपत गर्छ । छिटो प्रतिक्रिया दिन एआईले धेरै छिटो गणना गर्नुपर्छ र यो कार्यको लागि माइक्रोचिप जिम्मेवार हुन्छ । माइक्रोचिप बनाउन धेरै पानी प्रयोग गरिन्छ । एउटा चिप बनाउन ८,३०० लिटरभन्दा बढी पानी प्रयोग हुन्छ ।
क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयले २०२३ मा गरेको अध्ययन अनुसार, च्याटजीपीटी जस्तो ठूलो भाषा मोडेललाई तालिम दिन लाखौं लिटर पानी खर्च हुन सक्छ । यसले १० देखि ५० प्रश्नहरूको उत्तर दिन आधा लिटर पानी खर्च गर्छ । २०२७ सम्ममा, एआईले विश्वव्यापी रूपमा वार्षिक ६.६ अर्ब घनमिटर पानी खर्च गर्न सक्छन । पानी बचत गर्न, खडेरीग्रस्त क्षेत्रहरूमा एआई डाटा सेन्टरहरू निर्माण गर्दा अत्यधिक सावधानी अपनाउनु महत्त्वपूर्ण छ ।
थपरूपमा, पानीको पुनः प्रयोग, पुनर्चक्रण र वर्षाको पानी संकलनजस्ता उपायहरू, साथै डेटा केन्द्रलाई चिसो राख्न शीतल प्रणालीहरू प्रयोग गर्नाले मद्दत गर्नेछ । अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन् कि एआईको लागि प्रयोग हुने ऊर्जालाई स्वच्छ र अझ प्रभावकारी बनाउनु पर्नेछ, अर्थात् ब्याट्री र नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरू बिजुलीको लागि बढीभन्दा बढी प्रयोग गर्नुपर्नेछ । यसका साथै, सौर्य र वायु ऊर्जा प्रचुरमात्रामा उपलब्ध हुने ठाउँमा डाटा सेन्टर निर्माणमा जोड दिनुपर्नेछ ।
विकल्प बन्न सक्छ नेपाल
भविष्यमा एआई कम्पनीहरुका लागि आवश्यक पर्ने बिजुली र पानकिा लागि नेपालजस्ता देश विकल्प बन्न सक्ने देखिन्छ । एकातिर नेपालमा नेपालमा त्यस्ता कम्पनीहरुका लागि आवश्यक पर्याप्त जलविद्युत उत्पादनको सम्भावना रहेको छ भने अर्कोतर्फ नेपालमा पानीको प्रचुर उपलब्धता छ ।
सन २०२७ सम्ममा, एआईले विश्वव्यापी रूपमा वार्षिक ६.६ अर्ब घनमिटर पानी खर्च गर्न सक्ने अध्ययनको नतिजा हेर्दा नेपालजस्तो पानीको स्रोत मुलुकमा डाटा सेन्टरहरू निर्माणका लागि उपयुक्त अवसर हुनेछ । यसका साथै, सौर्य र वायु ऊर्जा प्रचुरमात्रामा उपलब्ध हुने ठाउँमा डाटा सेन्टर निर्माणमा जोड दिनुपर्ने आवश्यकता र नेपाल त्यसका लागि पनि उपयुक्त स्थान भएकाले नेपाल एआई कम्पनीका लागि उपयुक्त विकल्प बन्न सक्ने जानकारहरु बताउँछन् ।
