काठमाडौं । प्रायः मोबाइल फोनको प्रयोगले मस्तिष्कको क्यान्सर हुनसक्छ भनिन्छ । यस्ता कुराहरू लामो समयदेखि भनिँदै आएको छ, किनभने फोन टाउकोको छेउमा राखिन्छ र यसले रेडियो तरंगहरू (गैर–आयनाइजिङ विकिरण) उत्सर्जन गर्छ । यही कारणले गर्दा मोबाइल फोनले क्यान्सरको खतरा निम्त्याउन सक्छ कि भनेर मानिसहरूमा डर पैदा भएको देखिन्छ । मोबाइल फोन र वायरलेस टेक्नोलोजी आज जीवनको एक महत्वपूर्ण भाग बनिसकेका छन् । त्यसैले तिनीहरूबाट हुने रेडियो तरंगहरूको असर बुझ्न महत्वपूर्ण भएको छ ।

अब एउटा नयाँ बृहत अध्ययनले मोबाइल फोनको प्रयोग र मस्तिष्कको क्यान्सरबीच कुनै महत्वपूर्ण सम्बन्ध नरहेको खुलासा गरेको छ । यो अध्ययन अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा विस्तृत विश्लेषण हो, जसमा १९९४ र २०२२ बीच प्रकाशित ५३ अध्ययनहरू समावेश छन् ।

क्यान्सरको डर कसरी आयो ?

सन् २०११ मा इन्टरनेशनल एजेन्सी फर रिसर्च अन क्यान्सर (आइएआरसी) ले रेडियो तरंगहरूलाई ‘मानिसका लागि सायद क्यान्सरजन्य’ भनी वर्गीकृत गरेको थियो । यस वर्गीकरणको मतलब मोबाइल फोनले प्रत्यक्ष रूपमा क्यान्सर निम्त्याउँछ भन्ने होइन, तर यसले थप अनुसन्धानको आवश्यकतालाई संकेत गरेको थियो । तैपनि, यो वर्गीकरणले मानिसहरूमा डर पैदा गर्यो, विशेष गरी किनभने त्यस समयमा मोबाइल फोनको प्रयोग द्रुत रूपमा बढिरहेको थियो ।

तर, वैज्ञानिकहरूले मोबाइल फोनबाट निस्कने रेडियो तरंग र मस्तिष्कको क्यान्सरबीच कुनै सीधा सम्बन्ध नभएको निरन्तरता राखेका छन्। र यो नयाँ अध्ययनले पनि त्यही कुरालाई प्रमाणित गरेको छ, जुन ‘इन्भायरमेन्ट जर्नल’ मा प्रकाशित भएको छ ।

नयाँ अध्ययनले के भन्छ ?

यो नयाँ अध्ययन २२ देशको तथ्यांकमा आधारित छ । ५००० भन्दा बढी अध्ययनहरूको समीक्षा पछि, ६३ अन्तिम विश्लेषणको लागि छनोट गरियो । यी अध्ययनहरूले मोबाइल फोन प्रयोग र ग्लियोमा, मेनिन्जियोमा, ध्वनिक न्यूरोमा, पिट्युटरी ट्युमर र्याल ग्रन्थी ट्युमरजस्ता मस्तिष्क ट्युमरहरूबीच कुनै महत्वपूर्ण सम्बन्ध फेला पारेन । अस्ट्रेलियाको मोनाश युनिभर्सिटीका केन क्यारिपिडिस र वोलोङगोङ युनिभर्सिटीकी साराह लोफरनले गरेको अध्ययनको तथ्याङ्कले मोवाइल फोन प्रयोग गर्ने र नगर्नेहरूबीच क्यान्सरको जोखिममा खासै भिन्नता नभएको देखाएको छ । १० वर्ष वा सोभन्दा बढी समयसम्म मोबाइल फोन प्रयोग गर्ने व्यक्तिहरूमा पनि क्यान्सरको जोखिम बढेको छैन ।

यो अध्ययन विश्व स्वास्थ्य संगठनद्वारा कमिसन गरिएको थियो र न्यूजील्याण्ड स्वास्थ्य मन्त्रालय र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय स्वास्थ्य संस्थाहरु द्वारा वित्तपोषित गरिएको थियो । अध्ययनका लेखकहरू भन्छन्, ‘एउटा व्यक्तिले १० वर्ष वा सोभन्दा बढी समयसम्म मोबाइल फोन प्रयोग गरे पनि क्यान्सरको जोखिम बढ्दैन। फोन कति पटक र कति समयसम्म चलाउने भन्ने कुराले फरक पार्दैन ।’ अध्ययनले यो पनि पत्ता लगायो कि कर्डलेस फोनको प्रयोगले ब्रेन ट्युमरको जोखिम बढाउँदैन् । यसबाहेक बालबालिका र किशोरकिशोरीमा पनि मोबाइल फोनको प्रयोग र ब्रेन ट्युमरबीच कुनै सम्बन्ध भेटिएन । लेखकहरूले लेखेका छन्, ‘समग्रमा, नतिजाहरू धेरै विश्वस्त छन् । यसको अर्थ हाम्रो राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा मापदण्डहरू एकदम सुरक्षित छन् । मोबाइल फोनबाट उत्सर्जित रेडियो तरंगहरू यी मापदण्डहरूमा पर्छन् र यसले मानव स्वास्थ्यमा कुनै असर गर्दैन ।’

गलत धारणा

यस अध्ययनले मोबाइल फोनको सुरक्षालाई प्रमाणित गर्छ, तर वैज्ञानिकहरूले स्वीकार गर्छन् कि यो अझै पनि केही गलत धारणाहरू हटाउन चुनौतीपूर्ण छ । २०११ मा वर्गीकरण आइएआरसीको पछि, मोबाइल फोनबाट क्यान्सरको सम्भावनाले धेरै अफवाहहरूलाई जन्म दिएको छ । यी अफवाहहरूको कारण, धेरै मानिसहरूले सोचेका थिए कि मोबाइल फोन खतरनाक हुन सक्छ, यद्यपि विज्ञानले यसलाई समर्थन गर्दैन । यसबारे लेखकहरूले भने, ‘अब हाम्रो चुनौती यो नयाँ अनुसन्धानमार्फत मोबाइल फोन र मस्तिष्कको क्यान्सरबारे फैलिएको गलत धारणा र गलत सूचनालाई रोक्ने हो ।’

अध्ययनका लेखकहरू यो नयाँ जानकारीका आधारमा मोबाइल फोनको सुरक्षामा जनताको विश्वास बढाउनुपर्छ भन्ने चाहन्छन् । यस अध्ययनको नतिजाले आम जनताको भ्रम हटाउने र मोबाइल फोनको प्रयोग सुरक्षित रहेकोमा आश्वस्त हुने उनीहरुको आशा छ । वैज्ञानिकहरूले यो पनि विश्वास गर्छन् कि यस सम्बन्धमा थप अनुसन्धान आवश्यक हुन सक्छ, विशेष गरी केहि विशेष र दुर्लभ अवस्थामा । विभिन्न प्रकारका विकिरणहरूको दीर्घकालीन प्रभावहरू बुझ्न थप गहिरो अध्ययन आवश्यक हुन सक्ने पनि अध्ययन प्रतिवेदनमा छ । अनुवाद गरिएको