काठमाडौं । उड्डयन सल्लाहकार निकाय ओपीएस समूहले हालैका महिनाहरूमा व्यावसायिक विमानहरूलाई असर गर्ने जीपीएस स्पुफिङका घटनाहरू उल्लेखनीय रूपमा बढेको बताएको छ । साइबरसेक्युरिटी विज्ञहरूका अनुसार हालका महिनाहरूमा जीपीएस स्पूफिङ २०० प्रतिशतले बढेको छ ।
यीमध्ये धेरै घटनाहरूमा गैरकानूनी ग्राउन्ड–आधारित जीपीएस प्रणालीहरू समावेश छन् । तिनीहरू विशेष गरी ती क्षेत्रहरूमा सक्रिय छन् जहाँ युद्धहरू भइरहेका छन् । विज्ञान र प्रविधि विज्ञहरूका अनुसार तिनीहरूले वरपरको आकाशमा गलत स्थानहरू प्रसारण गर्छन् ताकि ड्रोन वा मिसाइलहरू भ्रमित हुन सकून् ।
‘हामी अक्सर जीपीएसलाई स्थानको स्रोतको रूपमा सोच्दछौं, तर वास्तवमा यो समयको स्रोत पनि हो,’ ब्रिटिश साइबर सुरक्षा फर्म पेन टेस्ट पार्टनर्सका संस्थापक केन मुनरोले लस भेगासमा डेफ कोन ह्याकिङ सम्मेलनमा भने ‘स्पुफिङको भएको समयमा विमानहरूमा घडीहरूले अनौठो व्यवहार देखाएको हामीले देखेका छौं ।’
रोयटर्ससँगको कुराकानीमा, मुनरोले हालैको एउटा घटना उल्लेख गरे जसमा एक प्रमुख पश्चिमी एयरलाइन्सको विमानमा घडीहरू अचानक वर्षौं अघि बढेका थिए । जसका कारण विमानको डिजिटल इन्क्रिप्टेड सञ्चार प्रणालीसँगको सम्पर्क टुटेको थियो । ‘घटनाले विमान हप्तौंसम्म ग्राउन्डेड रह्यो र इन्जिनियरहरूले म्यानुअल रूपमा यसको अनबोर्ड प्रणालीहरू रिसेट गरे ।’ मुनरोले एयरलाइन वा विमानको नाम बताउन अस्वीकार गरे ।
अप्रिलमा फिन एयरले अस्थायीरूपमा एस्टोनियाको पूर्वी शहर टार्टुमा उडानहरू रोकेको थियो । यसको कारण जीपीएस स्पुफिङका घटनाहरू भनिएको छ । टालिनले यी आक्रमण रुसले गराएको आरोप लगाएको थियो । जीपीएस स्पुफिङका धेरै घटनाहरू ब्ल्याक सी क्षेत्रमा, विशेष गरी रूस र युक्रेनको तटहरूमा रिपोर्ट गरिएका छन् । यसले जहाजहरूलाई तिनीहरूको वास्तविक स्थानहरूबाट धेरै किलोमिटर टाढा रहेको सोचमा धोका दियो । यस्तै अमेरिकामा ट्रयाकिङ उद्योगलाई असर गर्ने धेरै जीपीएस स्पुफिङ घटनाहरू रिपोर्ट गरिएको छ । नेभिगेसनका लागि जीपीएस प्रयोग गर्ने ट्रक चालकहरूले गलत संकेतका कारण मार्गहरू मोड्न वा ढिलाइको सामना गर्नुपरेको छ ।
यस्ता उदाहरण एसियाका पनि छन् जहाँ जीपीएस स्पुफिङका कारण गम्भीर क्षेत्रहरू नजिकको हवाई यातायात प्रभावित भएको थियो । यो सैन्य र व्यावसायिक विमानहरूको लागि विशेष गरी चिन्ताजनक थियो, जहाँ सटीकता धेरै महत्वपूर्ण छ । स्पूफिङ एपहरू हालका वर्षहरूमा सामान्य जनताको लागि थप पहुँचयोग्य भएका छन्, जसले मानिसहरूलाई उनीहरूको स्मार्टफोनमा जीपीएस स्थान नक्कली राख्न अनुमति दिन्छ । यो प्रतिबन्धित सामग्री वा पोकेमोन खेलहरू आदि पहुँच गर्न प्रयोग भइरहेको छ ।
जीपीएस स्पूफिङले कसरी काम गर्छ ?
जीपीएस स्पूफिङ भनेको जीपीएस रिसिभरलाई अर्को स्थान वा समयमा छ भनी विश्वास दिलाउन प्रयोग गरिने प्रविधि हो । यो नक्कली जीपप्एस संकेतहरू प्रसारण गरेर वा वैध उपग्रहहरूबाट प्राप्त संकेतहरू हेरफेर गरेर गर्न सकिन्छ । स्पूफरले वैध जीपीएस उपग्रहको नक्कल गर्ने संकेत प्रसारण गर्दछन । प्रायः यो वास्तविक उपग्रह संकेतहरू ओभरराइड गर्न अलि बढी शक्तिको साथ गरिन्छ । जीपीएस रिसिभरले नक्कली सिग्नल उठाउँछ र यसलाई वास्तविक हो र गलत डाटाको आधारमा यसको स्थान गणना गर्दछ । यसले जीपीएस रिसीभरले गलत स्थान, गति वा समयको रिपोर्ट गर्छ ।
धेरै हदसम्म, जीपीएस अर्थात् ग्लोबल पोजिसनिङ सिस्टमले जमिनमा रहेको महँगो उपकरणको काम आफ्नो हातमा लिएको छ । यी यन्त्रहरूले विमानहरूलाई अवतरणको लागि मार्गदर्शन गर्न रेडियो बीमहरू प्रसारण गर्थे । यद्यपि, जीपीएस सिग्नलहरू रोक्न वा विकृत गर्न तुलनात्मक रूपमा सजिलो छ, किनकि यसलाई सस्तो र सजिलैसँग उपलब्ध भागहरू र सीमित प्राविधिक ज्ञान चाहिन्छ । मुनरोले रोयटर्सलाई भने, ‘के यसले कुनै पनि विमान दुर्घटनामा पर्न सक्छ ? होइन, यो हुनेछैन । तर यसले अलिकति भ्रम सिर्जना गर्छ र यसले घटनाका श्रृंखलाको रूपमा पहिले सानो, त्यसपछि अर्को र त्यसपछि केहि गम्भीर हुन्छ ।’ अनुवाद गरिएको
