काठमाडौं । मेसिन पार्टपुर्जा उत्पादन गर्ने कम्पनी ‘एस एण्ड डी’ मा ग्राइन्डिङ युनिटका प्रमुख सेवानिवृत्त हुँदैछन् । कामदारको चर्को अभावबाट ग्रस्त जर्मनीमा उनको स्थान लिन सक्ने उम्मेदवार निकै कम छन् । यो म्यानुअल काम फोहोर र खतरनाक पनि छ । यस्तो अवस्थामा कम्पनीले मानिसको सट्टा रोबोट प्रयोग गर्ने निर्णय गरेको छ ।

अन्य साना तथा मझौला कम्पनीहरु पनि स्वचालनतर्फ लागेका छन् । जर्मनीमा, युद्धपछिको ‘बेबी बूम’ पुस्ताका मानिसहरू सेवानिवृत्त हुँदैछन् र कामदारहरूको संख्या निरन्तर घट्दै गइरहेको छ । आधिकारिक तथ्याङ्कले देखाउँछ कि जर्मनीमा लगभग १.७ मिलियन जागिरहरू खाली छन् । यो संख्या यस वर्षको जुन महिनाको हो । जर्मन चेम्बर अफ कमर्स एण्ड इन्डस्ट्रीले आधाभन्दा बढी जर्मन कम्पनीहरूले रिक्त पदहरू भर्ने समस्यासँग संघर्ष गरिरहेको बताएको छ । जसका कारण युरोपको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्रले हरेक वर्ष करिब १०० अर्ब युरो गुमाउँदै छ ।

दक्ष कामदारको अभाव

एस एण्ड डीका प्रबन्ध निर्देशक हेनिङ श्लोडरले यस प्रवृतिलाई स्वचालन र डिजिटलाइजेसनको लागि कम्पनीमा रहेको दबाबको व्याख्या गरे । ‘विशेष गरी उत्पादन र शिल्पकलामा दक्ष कामदारहरूको पहिले नै तीव्र अभाव, अझ ठूलो हुनेछ,’ श्लोडर भन्छन् । ग्राइन्डिङ युनिटको नयाँ टाउको भेट्टाउन अत्यन्तै गाह्रो थियो, ‘उहाँको काममा रहेको बृहत् अनुभवको कारणले मात्र होइन, तर यो एक ठुलो काम हो जुन अब कसैले गर्न चाहँदैन ।’ मेसिन ग्राइन्डिङले धेरै गर्मी र निरन्तर आवाज समावेश गर्दछ; यसले स्पार्कहरू पनि उत्पादन गर्दछ जुन खतरनाक हुन सक्छ ।

जर्मनीमा कर्मचारीको अभाव पूर्ति गर्न रोबोटको प्रयोग बढ्दै गएको छ । देशका आधाभन्दा बढी कम्पनीले रिक्त पद पूर्तिका लागि व्यक्ति पाउन सकेका छैनन् । प्रत्येक वर्ष रिक्त पदको संख्या बढ्दै गएको छ ।

धेरै महिलाहरूले अब जागिरको लागि घर छोड्न थालेका छन् र ठूलो संख्यामा आप्रवासीहरूको आगमनले जर्मनीलाई यसको जनसंख्यामा आएको परिवर्तनको सामना गर्न मद्दत गरेको छ । तर, बेबी बुमर्सको अवकाशपछि जन्मदर कम भएकाले काममा निकै थोरै समूह मात्रै अगाडि आउने गरेको छ । संघीय रोजगार निकायले सन् २०३५ सम्ममा कामदारको अभाव ७० लाख पुग्ने डर रहेको जनाएको छ ।

रोबोटले खाली ठाउँ भर्नेछ

यस्तै प्रवृत्ति अन्य विकसित अर्थतन्त्रहरूमा पनि देखिन्छ । एडिपीका प्रमुख अर्थशास्त्री, नेला रिचर्डसन, ग्लोबल पेरोल र मानव संसाधन सेवा प्रदायक, रोबोटिक्स देखि कृत्रिम बुद्धिमत्ता सम्म, उन्नत स्वचालन प्रविधिको प्रभाव गहिरो महसुस हुनेछ भन्छिन् । रिचर्डसनले रोयटर्स समाचार एजेन्सीलाई भने, “लामो समयका लागि यी सबै आविष्कारहरू काम गर्ने संसारका लागि गेम चेन्जर साबित हुनेछन्। सबैले आफ्नो काम फरक तरिकाले गर्नेछन्।“ रोबोटहरू प्रायः सस्तो र प्रयोग गर्न सजिलो हुन्छन् । परिवारद्वारा सञ्चालित मध्यम आकारका कम्पनीहरू जर्मन अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड हुन् र उनीहरूले पनि प्रयोग गरिरहेका छन् । यसमा क्७म् ब्लीच देखि बेकरी, लुगा धुने र सुपरमार्केट सम्म सबै समावेश छ ।

इन्टरनेशनल फेडेरेसन अफ रोबोटिक्सले गत वर्षको जनवरीमा २६ हजार युनिट जडान गरेको जनाएको छ । यो संख्या २०१८ मा उच्च थियो र हरेक वर्ष चार प्रतिशतको दरले बढिरहेको थियो । तर, कोभिड–१९ महामारीले यसलाई सुस्त बनायो । फानुक जर्र्मनीले आफ्ना आधाभन्दा बढी रोबोटहरू साना र मध्यम आकारका कम्पनीहरूलाई बेच्छ । यी रोबोटहरू जापानमा बनेका हुन् । कम्पनीका प्रबन्ध निर्देशक राल्फ विंकेलम्यान भन्छन्, ‘कर्मचारीको अभावमा भविष्य जोखिममा परेका कम्पनीहरूको अस्तित्वलाई रोबोटले जोगाउँदैछ ।’

अटोमेसनको चमत्कार

औद्योगिक इलेक्ट्रोनिक्सको सुरक्षाका लागि प्रणाली बनाउने कम्पनी रोलेक्सले गत वर्ष आफ्नो पहिलो रोबोट किनेको थियो । अब कम्पनीले राती पनि उत्पादन गर्न सक्ने भएको छ । कम्पनीले दोस्रो मेसिन खरिद गरिसकेको छ र अटोमेसन (स्वचालन)मा लगानी जारी राख्ने योजना छ । ‘यो अचम्मको छ, जब तपाइँ बिहान बत्तीहरू खोल्नुहुन्छ, भागहरू भण्डारण कन्टेनरहरूमा छन्, पहिले नै काम गरिसकेका छन्,’ कम्पनीका सीईओ म्याथियास रोजले भने ।

बढ्दो स्वचालनले यो पनि देखाउँछ कि रोबोटहरू प्रयोग गर्न सजिलो भएको छ, तिनीहरूलाई अब प्रोग्रामिङ सीपहरू आवश्यक पर्दैन । धेरै जसो मानव मेसिन इन्टरफेसहरू छन् जसमा स्मार्टफोनहरू जस्तै टचस्क्रिनहरू छन् । कुनै समय रोजगारी गुम्ने डर मान्ने कर्मचारी र ट्रेड युनियनले पनि यस विषयमा निकै सकारात्मक धारणा राखेका छन् । भर्खरैको सर्वेक्षणले देखाएको छ कि लगभग आधा जर्मन कर्मचारीहरूले श्रम अभावको सामना गर्न रोबोटलाई सहयोगी ठान्छन् । रोलेकको रोजले भने कि २०२२ मा स्वचालन आउनुको कारण अर्डरहरूको संचय थियो । जसका कारण कर्मचारीले ओभरटाइम र शनिबार पनि काम गर्नुपरेको थियो । ‘यो सुरु गर्नको लागि राम्रो अवस्था थियो किनभने यसलाई प्रतिस्पर्धी भन्दा पनि सहयोगीको रूपमा हेरिएको थियो’ रोजले भने ।

जर्मनीको शक्तिशाली ट्रेड युनियन आईजी मेटलका प्रवक्ता भन्छन् ‘रोबोटहरू द्रुत लागत कटौतीको अभ्यासको सट्टा दीर्घकालीन व्यापार रणनीतिको एक भागको रूपमा अपनाईएको छ र यसले कामलाई स्वस्थ, थप रोचक र सुरक्षित बनाउनेछ ।’ लरी र बस निर्माता डेमलर ट्रकले विशेष गरी भारी बोझ उठाउन र आफ्ना कर्मचारीहरूको शारीरिक स्वास्थ्य चुनौतीहरूको सामना गर्न रोबोटको व्यापक प्रयोग गर्दछन । तर, कम्पनीको वर्क काउन्सिलका प्रमुख मथियास क्रस्ट भन्छन्, ‘मानिसभन्दा लचिलो कोही पनि छैन। जति जटिल उत्पादन र जति धेरै विविध रोबोटहरू छन्, त्यति नै प्रयोग गर्न गाह्रो हुनेछ ।’ अनुवाद गरिएको