काठमाडौं । हुवावेको नयाँ प्रविधियुक्त फोन सार्वजनिक भएपछि अमेरिका–चीन चिप युद्ध फेरि चर्किएको छ । अमेरिकाले यो चिपलाई चीनको पहुँचबाट टाढा राख्ने आशा गरेको थियो । गत महिना हुवावले नयाँ डिभाइसको लागि प्रयोग गरिएका चिपबारे धेरै विवरणहरू नदिई मेट ६० प्रो फोन जारी सार्वजनिक गर्यो । तर जब सेकिकण्डक्टरहरूका विशेषज्ञता जाँच गर्ने ओटावास्थित अनुसन्धान संस्था टेकइन्साइटले फोनलाई विश्लेषणको लागि अलग राख्यो परिणामहरू आश्चर्यजनक थिए । वास्तवमा यो डिभाइस चीनमा बनेको किरिन ९०००एस७–न्यानोमिटर प्रोसेसरमा चलाइएको थियो । चिपमा स्केल महत्वपूर्ण हुन्छ किनभने साना–स्केल चिपहरु थप तत्वहरूसँग प्याक गर्न सकिन्छ, तिनीहरूलाई छिटो र थप शक्तिशाली बनाउँछ । चिप फाइभजी सक्षम पनि देखियो ।

चिप निर्माता, सेमीकन्डक्टर म्यानुफ्याक्चरिङ इन्टरनेशनल कर्पोरेशन (एसएमआइसी), पहिले १४ न्यानोमिटर स्तरमा सीमित चिपहरू बनाउनका लागि परिचित थियो । हुवावे स्मार्टफोनहरूको विश्लेषणमा टेकइन्साइटले भन्यो कि प्रोसेसरले देखाउँछ कि चिनियाँ सरकारले पूर्ण रूपमा घरेलु चिप इकोसिस्टमको लागि ‘ढोका खोल्दैछ’ ।

वाशिंगटनलाई ‘सानो झटका’

हुवावे–एसएमआईसी दुबै कथित सुरक्षा जोखिमका कारण अमेरिकी प्रतिबन्धमा छन् । चीनको सबैभन्दा ठूलो चिप निर्माता एसएमआईसीलाई विश्वको सबैभन्दा अत्याधुनिक माइक्रोचिप बनाउन प्रयोग हुने एक्सट्रिम अल्ट्रभायलेट मेसिनहरू खरिद गर्न प्रतिबन्ध लगाइएको छ । अल्ट्राभायोलेट डच कम्पनी एसएमएलद्वारा मात्र आपूर्ति गरिन्छ । केहीले आशा गरेका थिए कि यी प्रतिबन्धहरूले अमेरिकाको प्राविधिक किनारा जोगाउनेछ किनभने दुई देशहरू विश्वव्यापी सेमिकण्डक्टर बजारमा प्रभुत्वको लागि प्रतिस्पर्धा गर्छन् । विशेष गरी हुवावे फोनहरूको ५जी क्षमताहरू उल्लेख गर्दै परामर्श कम्पनी युरेशिया समूहका लु सियाओमिङ भन्छन्, ‘अमेरिका अलि स्तब्ध भएको छ । उनीहरूले सोचेका थिए कि उनीहरूले सबै कुरामा प्रतिबन्ध लगाएका छन्, तर चिनियाँहरू कसरी प्रगति गर्दैछन् ?’

अमेरिकालाई सन्देश

हुवावे फोनको लन्चलाई चीनमा राष्ट्रिय विजयको रूपमा हेरिएको थियो । अमेरिकाले चीनको आत्मनिर्भरता बुझेको देखाउनका लागि यो अमेरिकी वाणिज्य सचिव रायमन्डोको भ्रमणका क्रममा जारी गरिएको धेरैले टिप्पणी गरेका छन् । र अमेरिकाले पनि यसमा ध्यान दिएको छ । बाइडेन प्रशासनले सम्भावित प्रतिबन्धहरूको उल्लंघनको बारेमा अनुसन्धान सुरु गरिसकेको छ र केही रिपब्लिकन सांसदहरूले कडा प्रतिबन्धहरूको लागि आह्वान गरिरहेका छन् ।

यद्यपि, स्पष्टीकरणले अत्याधुनिक प्रविधि प्राप्त गर्न प्रतिबन्धहरू तोड्ने चिनियाँ कम्पनीहरूलाई समावेश गर्न सक्दैन । गत वर्ष, टेकइन्साइटले पहिले नै रिपोर्ट गरेको थियो कि एसएमआइसीले परिमार्जित, कम उन्नत डिप अल्ट्रभायलेट मेसिनहरू प्रयोग गरेर ७एनएम चिपहरू बनाउन व्यवस्थित गरेको हुन सक्छ जुन अझै खरिदका लागि उपलब्ध छन् ।

युरेशिया समूहको जियोटेक्नोलोजी अभ्यासका प्रमुख लु, हुवावेको पछिल्लो प्रगति आश्चर्यचकित हुनुपर्दैन भन्ने विश्वास गर्छन । ‘यदि तपाइँको रणनीतिले हुवावेईलाई कुनामा धकेल्यो भने, उनीहरूले अन्ततः यी प्रतिबन्धहरूबाट बाहिर निस्कनेछन्,’ उनले भने । अमेरिकी थिंक टयाङ्क सेन्टर फर स्ट्राटेजिक एण्ड इन्टरनेशनल स्टडीजका टेक्नोलोजी एण्ड पब्लिक पॉलिसी प्रोग्रामका निर्देशक जेम्स लुइस पनि यस्तै कुरामा विश्वास गर्छन् । नयाँ अमेरिकी प्रतिबन्धले चिपको दौडमा ढिलाइ हुने तर हुवावे र अन्य चिनियाँ कम्पनीहरूलाई रोकिने छैन भन्ने उनको भनाइ छ ।

के ताइवान चिन्तित हुनु आवश्यक छ ?

यद्यपि, त्यहाँ केही विशेषज्ञहरू छन् जसले हुवावे को सफलतालाई कम आँकलन गर्छन् र कम्पनीले ठूलो मात्रामा उन्नत चिपहरू उत्पादन गर्न सक्छ भन्ने शंका गर्छन् । ताइवानको इन्डस्ट्रियल टेक्नोलोजी रिसर्च इन्स्टिच्युटका परामर्श निर्देशक रे याङले अनुसन्धान र विकासको चरणमा रहनुको सट्टा प्रौद्योगिकी उत्पादनका लागि स्केलेबल हुनु आवश्यक रहेको बताए ।

विश्वकै अग्रणी चिप निर्माता ताइवान सेमिकण्डक्टर म्यानुफ्याक्चरिङ कम्पनी टीएसएमसीसँग ठूलो मात्रामा उत्पादनका लागि धेरै प्याटेन्टहरू छन् भने एसएमआईसी यस मामिलामा अझै पछाडि रहेको उनको भनाइ छ । टीएसएमसी विश्वव्यापी बजारमा अझ उन्नत ५एनएम चिपहरू आपूर्ति गर्न सक्षम छ । कम्पनीसँग पहिले नै सबैभन्दा उन्नत सेमिकण्डक्टरको लागि ६० प्रतिशत भन्दा बढी उत्पादन क्षमता छ । हुवावेको सफलता एक वा दुई वर्ष भन्दा बढी नभई छोटो समयका लागि हुने विश्वास याङको छ । ‘ एसएआइसीले इयुभी प्रविधि बिना ५एनएम चिपहरू बनाउन सक्दैन,’ यांग भन्छन् ।

निकासीमा प्रतिबन्ध ‘शीतयुद्ध जस्तै समाधान’

गत हप्ता, अमेरिकी वाणिज्य सचिव रायमन्डोले पनि हुवावेले उन्नत चिप्सका साथ स्मार्टफोनहरू ‘बृहत् उत्पादन’ गर्न सक्षम भएको कुनै प्रमाण नभएको बताए । उनले भने कि अमेरिकाले निर्माण प्रक्रियाको अनुसन्धान जारी राखेको छ । चीन विरोधी मानिसहरूले थप प्रतिबन्धको माग गरिरहेको बेला केही विज्ञहरूले चीनलाई कडा रूपमा जोडिएको विश्वव्यापी आपूर्ति शृङ्खलाबाट बाहिर निकाल्न कडा कदम चाल्न असम्भव हुने दाबी गरेका छन् ।
सिएसआइसिका निर्देशक लुईस भन्छन्, ‘चिपहरू रोक्न प्रयास गर्नु एक धेरै शीत युद्ध समाधान हो ।’ अमेरिकी सरकारलाई उनको सुझाव छ कि ‘चीपहरू चीन पठाउन दिनु पर्छ’ तर ती चिप्स उत्पादन गर्ने उपकरण होइन । लुइसले औंल्याएझैं यो एक जीतको स्थिति हुनेछ जहाँ अमेरिकी कम्पनीहरूले चीनमा आफ्नो बजार हिस्सा कायम राख्न सक्छन् । जबकि ओप्पो र शाओमी जस्ता चिनियाँ ब्रान्डहरूले अझै पनि पश्चिमी चिप्सको सहारा लिनेछन् जसको मूल्य कम र गुणस्तर उच्च छ । तिनीहरू बिना, चीनले आफ्नै सेमीकण्डकक्टर क्षमताहरू निर्माण गर्न ‘जबरदस्त प्रोत्साहन’ पाउनेछ ।

कम बाधा, धेरै अनुसन्धान

थप रूपमा चीनले सेमीकन्डक्टरहरू बनाउन प्रयोग हुने प्रमुख धातुहरूको निर्यात सीमित गरेर प्रतिबन्धहरूको जवाफ दिइसकेको छ । र गत महिना, चीनले विदेशी प्रविधिमा निर्भरता कम गर्न घरेलु चिप निर्माताहरूका लागि ४० बिलियन डलरको कोषको घोषणा ग¥यो । यूरेशिया समूहका लु विश्वास गर्छन् कि अमेरिकाले ‘प्रतिस्पर्धा रोक्नमा धेरै ध्यान केन्द्रित गरिरहेको छ र आफ्नै क्षमताहरू बढाउनमा पर्याप्त ध्यान दिएको छैन ।’ उनी भन्छन्, ‘जब तपाईले आफ्ना प्रतिद्वन्द्वीलाई तीन पुस्ता पछाडि राख्नुहुन्छ, यसको मतलब तपाईले आफ्नो कम्पनीलाई पनि एक वा दुई पुस्ता पछाडि राख्दै हुनुहुन्छ ।’ अनुवाद गरिएको