काठमाडौं । युरोपेली आयोगले यसै हप्ता डिजिटल यूरोमा कानूनको मस्यौदा तयार गर्यो । यस क्षेत्रका लागि यस्तो मुद्राको योजना लामो समयदेखि विचाराधीन थियो, जुन अब साकार हुन लागेको छ । २८ जुनमा, वित्तीय स्थिरता, वित्तीय सेवाहरू र पूँजी बजार संघका लागि युरोपेली आयुक्त माइरेड म्याकगिनेसले डिजिटल यूरो र नगद यूरो दुवैको कानूनी स्थिति जोगाउन युरोपेली सरकारहरू र युरोपेली संसदलाई प्रस्ताव पेश गरे ।
यद्यपि, यो यस सन्दर्भमा अन्तिम चरण भने होइन । युरोपेली संघका सरकारहरू र युरोपेली संसदले यो योजनालाई समर्थन गरेपनि डिजिटल यूरो जारी गर्ने कि नगर्ने भन्ने अन्तिम निर्णय युरोपेली केन्द्रीय बैंक (इसिबी) ले लिनेछ । ईसीबीले यो वर्षको अन्त्यसम्म अर्थात अक्टोबरमा यस सम्बन्धमा अन्तिम निर्णय लिन सक्ने बताएको छ । इसिबी अध्यक्ष क्रिस्टिन लागार्डले एक विज्ञप्तिमा भनिन–‘यूरो युरोपेली एकीकरणको सबैभन्दा मूर्त प्रतीक हो । नागरिकहरूले यसलाई सबैभन्दा बढी विश्वास र मूल्यवान गर्छन् । । डिजिटल युगको लागि हामी यो सुनिश्चित गर्न इयु संस्थाहरूसँग काम गरिरहेका छौं कि हामी हाम्रो यो मुद्रा पनि उपयुक्त छ भनेर देख्न सक्छौं ।’
डिजिटल यूरो के हो ?
डिजिटल यूरोले यसको अनलाइन अर्थात् इलेक्ट्रोनिक भुक्तानी प्रणाली जस्तै विद्यमान यूरो मुद्रासँग काम गर्न जारी राख्नेछ । म्याकगिनेस भन्छन् कि डिजिटल यूरो नगदको विकल्प हुनेछ । युरोपेली केन्द्रीय बैंकले डिजिटल यूरोको विकल्प पेश गर्नेछ । यो यूरोको पूर्ण रूपमा डिजिटल वा इलेक्ट्रोनिक रूप हुनेछ र नगदमा रूपान्तरण गर्न सकिँदैन ।
डिजिटल यूरो र यूरोसँग जोडिएको अनलाइन भुक्तानीहरू बीचको मुख्य भिन्नता यो हुनेछ कि डिजिटल यूरोमा गरिएका भुक्तानीहरू मात्र इलेक्ट्रोनिक रूपमा गर्न सकिन्छ, जबकि अन्य अनलाइन बैंकिङ भुक्तानीहरू सैद्धान्तिक रूपमा नगदमा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ । महत्वपूर्ण रूपमा, सबै यूरो र डिजिटल यूरोहरू इसिबीद्वारा समर्थित हुनेछन् । प्रयोगकर्ताहरूले आफ्नो कुनै पनि वाणिज्य बैंकबाट डिजिटल यूरो खरिद गर्न र यसलाई छुट्टै खातामा राख्न सक्षम हुनेछन् ।
इयु डिजिटल यूरो किन ल्याउन चाहन्छ ?
क्रिप्टोकरेन्सी र अन्य तेस्रो–पक्ष भुक्तान प्रणालीहरूले केन्द्रीय बैंकहरूले आफ्नै डिजिटल मुद्राहरू जारी गर्नुपर्छ कि भनेर बहसलाई उत्तेजित गरेको छ । जब फेसबुकले २०१९ मा घोषणा गर्यो कि यो आफ्नै भर्चुअल मुद्रा ल्याउने योजना गरिरहेको छ ।
यो निर्णयले केही युरोपेली नीति निर्माताहरूलाई चिन्ता गर्यो कि यसले ईसीबीलाई लामो समयसम्म कमजोर पार्न सक्छ । अक्टोबर २०२० मा, इसिबीले डिजिटल यूरोको निर्माण मा सार्वजनिक राय माग्न थाल्यो र तबदेखि जुलाई २०२१ सम्म विभिन्न डिजाइन विकल्पहरू काम गरिँदै छ र जनताको आवश्यकताहरू अनुकूलन गर्न प्रयासहरू भइरहेका छन् ।
डिजिटल यूरोले कसरी काम गर्नेछ ?
इयुले भन्यो कि यस्तो मुद्राले ‘द्रुत गतिमा परिवर्तन भइरहेको डिजिटल संसारमा नागरिकहरूलाई पैसाको सुरक्षित रूपहरूमा पहुँच दिने यूरोसिस्टमको उद्देश्यलाई समर्थन गर्न सक्छ ।’ इयुले यो पनि भन्यो कि डिजिटल यूरोले कुनै जोखिम र अस्थिरता बिना नै यससँग जोडिएका अन्य डिजिटल भुक्तानी विधिहरूमा प्राविधिक फाइदाहरू प्रदान गर्न सक्छ । म्याकगिनेसले अप्रिलमा युरोपेली संसदलाई भने, ‘यो वास्तवमा अवस्थित निजी डिजिटल मुद्राहरू जस्तै क्रिप्टो–सम्पत्तिहरूको ठीक विपरीत हो । एक डिजिटल यूरो सुरक्षित, सुरक्षित र स्वस्थ हुनेछ ।’
डिजिटल यूरोको सन्दर्भमा इयुले दिएको अर्को कारण यो हो कि अहिले यस क्षेत्रमा नगदको सर्कुलेशन घट्दै गएको छ । ईसीबीका अनुसार सबै प्रकारका कारोबारहरूमा नगद भुक्तानीमा उल्लेख्य कमी आएको छ । सन् २०१६ मा नगद भुक्तानीको अंश ७९ प्रतिशत रहेकोमा २०२२ मा ५९ प्रतिशतमा झरेको छ । आगामी दिनमा यो गिरावट अझै बढ्ने उनीहरुको आँकलन छ । इयुले तथाकथित स्थिर सिक्काको वृद्धिलाई पनि औंल्याउँछ, जुन क्रिप्टो–सम्पत्ति अन्य मुद्राहरूमा पेग गरिएको छ । म्याकगिनेस भन्छन् कि यस क्षेत्रका मानिसहरूलाई लाग्छ कि यदि यूरोमा यस्तो परिवर्तनहरू आएन भने, स्थिर सिक्का वा अन्य केन्द्रीय बैंक डिजिटल मुद्राहरू बढ्ने र त्यो ठाउँ भर्ने जोखिम बढ्नेछ ।
कानुनमा के छ ?
इयुले आगामी कानून डिजिटल यूरोको वैधतासँगै गोपनीयता र वित्तीय स्थायित्वमा केन्द्रित हुने जनाएको छ । कानूनको मस्यौदा धेरै सञ्चारमाध्यममा पुगिसकेको छ र यसबारेमा रिपोर्ट पनि प्रकाशित भइसकेको छ । वेबसाइट क्वाइडेस्कले रिपोर्ट गरेको छ कि डिजिटल यूरो प्रयोग गर्न निः शुल्क हुनेछ, कुनै ब्याज नलाग्ने र नगद जस्तै पहिलो दिनबाट अफलाइन भुक्तानीको लागि उपलब्ध हुनेछ । यो पनि योजना छ कि डिजिटल यूरो उपभोक्ताहरु र व्यवसायहरुलाई सुरुदेखि उपलब्ध हुनेछ ।
मस्यौदा कानूनअनुसार डिजिटल यूरो क्षेत्रमा उपलब्ध हुनेछ । यो बैंकहरू मार्फत अनुरोधमा प्राप्त गर्न सकिन्छ र आधारभूत डिजिटल यूरो सेवाहरू निःशुल्क हुनेछन् । यो डिजिटल वालेट जस्तै हुनेछ र अनलाइन र अफलाइन दुवै भुक्तानीको लागि उपलब्ध हुनेछ । डिजिटल भुक्तानी स्वीकार गर्ने यूरोजोन व्यापारीहरूले पनि डिजिटल यूरो स्वीकार गर्नु पर्नेछ । तर प्रतिस्पर्धी रहनको लागि व्यवसाय र व्यापारीहरूको लागि न्यूनतम डिजिटल यूरो शुल्क हुन आवश्यक हुनेछ ।
के यो साँच्चै आवश्यक छ ?
इयु परियोजनाको लागि उत्सुक छ तर धेरै आलोचकहरूले यसको आवश्यकता छैन भन्छन् । युरोपेली संसदमा युरोपेली पिपुल्स पार्टीका प्रवक्ता मार्कस फारबर भन्छन् कि कानून प्राविधिक रूपमा सही देखिन्छ तर यसले यो किन हुनुपर्छ भन्ने प्रश्नको जवाफ दिँदैन ? धेरैले भनेका छन् कि विगत केही वर्षहरूमा क्रिप्टोकरेन्सीको मूल्यमा भएको तीव्र गिरावटले केन्द्रीय बैंकहरूका लागि ठूलो सम्भावित खतरा तत्कालका लागि टाढिएको देखाउँछ ।
बैंकहरू पनि यस विषयमा खासै उत्साहित देखिएनन् । युरोपेली बैंकिङ महासंघले सुझाव दिन्छ कि यस्तो प्रणाली बैंकहरूलाई सहयोगी हुन सक्छ, जसले मानिसहरूलाई नियमित यूरोको साथसाथै डिजिटल यूरो किन्न अनुमति दिन्छ, किनकि मानिसहरूले संकटको समयमा यसलाई सुरक्षित मुद्रा मान्न सक्छन् । यो कुरालाई ध्यानमा राख्दै, यो विश्वास गरिन्छ कि इसिबी केहि यस्तो व्यवस्था गर्न विचार गरिरहेको छ कि एक व्यक्तिले मात्र ३ हजार डिजिटल यूरो राख्न सक्छ ।
अबको कदम के हो?
युरोपेली आयोगले सुझाव दिएको छ कि डिजिटल यूरो २०२६ वा २०२७ सम्ममा सञ्चालन हुन सक्छ । तर, यसले अझै लामो यात्रा गर्न बाँकी छ । युरोग्रुपमा हाल युरो प्रयोग गरिरहेका देशका विदेशमन्त्रीहरू हुन्छन् । युरोग्रुपले विगत दुई वर्षदेखि यस विषयमा बहस गरिरहेको छ । कतिपयले अनलाइन र अफलाइन भुक्तानी प्रणालीहरू पहिले नै अवस्थित भएको र राम्रोसँग प्रयोग भइरहेका बेला सरकारहरूले आफ्ना नागरिकहरूलाई डिजिटल यूरोलाई कसरी औचित्य दिने भनेर गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
यदि यो कानून व्यापक रूपमा स्वीकार गरियो र कुनै ठूलो राजनीतिक विरोध देखा परेन भने युरोपेली केन्द्रीय बैंकको गभर्निङ काउन्सिलले यसलाई अगाडि बढाउने वा नगर्ने निर्णय गर्नेछ । बैंकका अनुसार, ‘अर्को चरण एकीकृत सेवाको विकासका साथै डिजिटल यूरोको परीक्षण र सम्भावित प्रयोग हुनेछ । यो चरणमा करिब तीन वर्ष लाग्न सक्नेछ ।’ मस्यौदा कानुन राजनीतिक तहमा पहिलो ठूलो परीक्षा हो । अनुवाद गरिएको
