काठमाडौं । सामाजिक संस्था वाटरएडले ९० प्रतिशत जलवायुसँग सम्बन्धित विपत्ति पानीको अत्यधिक वा अभावसँग सम्बन्धित रहेको चेतावनी दिएको छ । विगत ५० वर्षमा मौसमसँग सम्बन्धित प्रकोपहरू ४०० प्रतिशतले बढेका छन् । इङ्गल्याण्डका ब्रिस्टल र कार्डिफ विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरूले गरेको नयाँ अध्ययनले प्रत्येक शहरको सामाजिक र पानी पूर्वाधार जोखिमहरूको तुलना गरेको छ । गरिबी र फोहोर व्यवस्थापन जस्ता मुद्दाहरूमा साथै ४० वर्षभन्दा बढी इतिहासका समस्याहरू पनि तुलनाको लागि नयाँ तथ्यांक अगाडि सारिएको थियो ।

गम्भीर चुनौतीहरूको सामना गर्दा शहर कमजोर

यसमार्फत, अनुसन्धानकर्ताहरूले ती शहरहरू र समुदायहरू पहिचान गरेका छन् जुन चरम मौसमको चुनौतीहरूको लागि सबैभन्दा बढी जोखिममा पर्नेछन् । यी शहरहरूसँग ती परिस्थितिहरूको सामना गर्न सबैभन्दा कम स्रोतहरू हुनेछन् । बुधबार जारी गरिएको यो विश्लेषण अनुसार, अनुसन्धान गरिएका १७ प्रतिशत शहरहरूले बाढी र खडेरी दुवैको बढ्दो जोखिमको सामना गरिरहेका छन् । त्यस्तै, २० प्रतिशत शहरहरू छन् जहाँ परिस्थिति उल्टो थियो । यसको अर्थ जहाँ बाढीको जोखिम थियो, त्यहाँ खडेरी छ र जहाँ खडेरीको जोखिम थियो, त्यहाँ बाढीको जोखिम बढेको छ ।

दक्षिण एसियाका शहरहरू अहिले गम्भीर मौसमको खतराको सामना गरिरहेका छन् र बाढीको जोखिम बढ्दै गएको छ । अर्कोतर्फ, युरोपेली शहरहरू प्रायः खडेरीको चपेटामा छन् । लन्डनदेखि म्याड्रिड र पेरिससम्म, केही मानिसहरू खडेरीसँग जुधिरहेका छन् । अनुसन्धानका अनुसार यो कथा विगत चार दशकदेखि चलिरहेको छ । अनुसन्धानकर्ताहरूले चेतावनी दिएका छन् कि फलस्वरूप, यी क्षेत्रहरू बारम्बार र लामो खडेरीको सामना गर्न बाध्य हुन सक्छन् । श्रीलंकाको कोलम्बो, पाकिस्तानको लाहोर र फैसलाबाद जस्ता शहरहरू, जुन पहिले खडेरीबाट प्रभावित थिए, अहिले बाढीको खतराको सामना गरिरहेका छन् ।

अफ्रिका र एसियाले ठूलो समस्याको सामना गरिरहेका छन्

समग्रमा, प्रतिवेदनले अफ्रिका र एसियाका शहरहरू प्रमुख जलवायु परिवर्तनबाट बढी जोखिममा रहेको बताएको छ । विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको युगमा, यसले शहरी समुदायलाई सफा पानी उपलब्ध गराउने प्रयासहरूमा विनाशकारी प्रभाव पार्नेछ । यद्यपि, वाटरएडले बाढी र खडेरीको बढ्दो घटनाले समुदायको पानी र सरसफाइमा पहुँचमा दबाब दिने बताएको छ । यस्तो अवस्थामा, समुदाय र अर्थतन्त्रहरूलाई जलवायु परिवर्तनको तयारी गर्न, यसबाट पुनः प्राप्ति गर्न र अनुकूलन गर्न अत्यन्तै गाह्रो हुनेछ ।

सामाजिक संस्थाले बेलायत सरकारलाई आफ्नो विदेशी सहायता प्रतिबद्धताहरू र विद्यमान अन्तर्राष्ट्रिय जलवायु लगानी प्रतिबद्धताहरू पूरा गर्न आग्रह गरेको छ । यसका साथै अनुकूलनको लागि सिर्जना गरिएको कोषको एक तिहाइ पानीमा खर्च गर्नुपर्छ । संगठनले बेलायती विदेश मन्त्रालयसँग पनि अन्तर्राष्ट्रिय जल सुरक्षा रणनीति र पानी संकटमा कारबाहीलाई विदेश नीतिको हरेक क्षेत्रमा समावेश गर्न माग गरेको छ ।

समस्या सबैतिर फरक छ । ‘यो अनुसन्धान अत्यन्तै महत्वपूर्ण समयमा आएको छ,’ वाटरएडका प्रमुख कार्यकारी टिम वेनराइटले भने । ‘हामीले विश्वव्यापी सहायता कटौतीको सामना गर्दा, आधारभूत मानव अधिकारहरू खतरामा पर्नेछन् ।’ वेनराइटले यो पनि भन्छन्, ‘बाढी र खडेरीले मानिसहरूको बाँच्ने आधार, पानी खोस्दैछ ।“ वेनराइट भन्छन् कि यो परिवर्तन हुन सक्छः ‘स्वच्छ पानीको भरपर्दो आपूर्तिको साथ, समुदायहरू प्रकोपहरूबाट बच्न सक्छन्, स्वस्थ रहन सक्छन्, र भविष्यमा जे भए पनि तयारी गर्न सक्छन् । यो सबै सफा पानीबाट सुरु हुन्छ ।’

यो संस्थाले आफ्ना साझेदारहरूसँग मिलेर विश्वव्यापी स्तरमा पानीमा जलवायु परिवर्तनको प्रभावसँग लडिरहेको छ । यसले वर्षाको पानी सङ्कलन गरेर, पानीको स्तर अनुगमन गरेर, र बाढीबाट बच्न सक्ने शौचालयहरू निर्माण गरेर विश्वलाई मद्दत गरिरहेको छ । ब्रिस्टल विश्वविद्यालयकी प्राध्यापक क्याटरिना माइकलाइड्सले भनिन ‘हाम्रो अध्ययनको नतिजाले विश्वभर जलवायु परिवर्तन कसरी फरक र नाटकीय रूपमा भइरहेको छ भनेर देखाउँछ, र त्यहाँ कुनै एक–आकार–फिट–सबै मोडेल छैन ।’ उनले यो पनि भने कि स्थानीय जलवायु समस्याहरू बुझ्नु प्रमुख शहरहरूको समाधान खोज्नमा बढी सहयोगी हुनेछ । अनुवाद गरिएको