काठमाडौं । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार, विश्वको लगभग ९९ प्रतिशत जनसंख्या कुनै न कुनै समयमा डब्लूएचओ मापदण्डअनुरूप नभएको हावामा सास फेर्न बाध्य हुन्छन् । डब्ल्यूएचओको अनुमान छ कि प्रदूषित हावामा सास फेर्नाले प्रत्येक वर्ष ७० लाख मानिसहरूको अकालमै मृत्यु हुन्छ ।
भारतलगायत धेरै एसियाली देशहरूमा वायु प्रदूषण गम्भीर स्वास्थ्य समस्या बनेको छ । दिल्ली, काठमाडौं, इस्लामाबाद, ढाका, बैंकक र जकार्ता जस्ता शहरहरूमा मानिसहरू प्रदूषित हावामा सास फेरिरहेका छन् । शिकागोको इनर्जी पोलिसी इन्स्टिच्युटकी तनुश्री गांगुली भन्छिन्, “सबैभन्दा पहिले हामीले बुझ्नुपर्छ कि धुवाँ हुँदा मात्र हावा प्रदूषित हुँदैन र नीलो आकाशले सफा हावाको ग्यारेन्टी दिँदैन ।’
कसरी सबैभन्दा बढी हावा प्रदूषित हुन्छ ?
हावा प्रदूषित गर्ने तत्वहरू प्रायः विभिन्न चीजहरू जलाएर उत्पादन हुन्छन् । उदाहरणका लागि, बिजुली उत्पादन गर्न वा ढुवानीको लागि कोइला, प्राकृतिक ग्यास वा डिजेल–पेट्रोल जस्ता इन्धन जलाउँदा वायुमण्डलमा प्रदूषकहरू निस्कन्छन् । पराल जलाउने र वनमा लागेको आगोका कारण पनि वायु प्रदूषण बढ्छ । डब्लूएचओका अनुसार, कण पदार्थ (पिएम मानिसहरूको स्वास्थ्यको लागि सबैभन्दा खतरनाक छ । यी धेरै साना कणहरू हुन्, जुन श्वासप्रश्वासको माध्यमबाट शरीरमा प्रवेश गर्छन् । इन्धन जलाउँदा उत्पादित पीएम २.५ कणहरू फोक्सोसम्म पनि पुग्न सक्छन् । साथै, कृषि, यातायात र खानी जस्ता गतिविधिहरूबाट उत्पन्न हुने पिएम १० कणहरूले खोकी र चिसो जस्ता स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ ।
तपाईंले कस्ता स्वास्थ्य समस्याहरूको सामना गर्नुहुन्छ ?
वायु प्रदूषण विश्वव्यापी रूपमा अकाल मृत्युको दोस्रो प्रमुख कारण हो । स्वास्थ्य प्रभाव संस्थानको हालैको प्रतिवेदनमा यो जानकारी दिइएको छ । प्रतिवेदनका अनुसार वायु प्रदूषणसँग सम्बन्धित रोगहरूको सबैभन्दा बढी भार दक्षिण एसिया र अफ्रिकाका देशहरूमा पर्छ । छोटो समयको लागि प्रदूषित हावामा सास फेर्नाले दम र हृदयघातको जोखिम बढ्छ ।
यो जोखिम वृद्धवृद्धा र स्वास्थ्य समस्या भएका व्यक्तिहरूमा सबैभन्दा बढी हुन्छ । साथै, लामो समयसम्म प्रदूषित हावामा सास फेर्नाले गम्भीर मुटु र फोक्सोको समस्या निम्त्याउन सक्छ, जसले मृत्यु पनि निम्त्याउन सक्छ । बालबालिकाको लागि काम गर्ने संस्था युनिसेफका अनुसार पूर्वी एसिया र प्रशान्त क्षेत्रका देशहरूमा ५० करोडभन्दा बढी बालबालिकाले प्रदूषित हावामा सास फेर्छन् । यसबाहेक, औसतमा हरेक दिन पाँच वर्ष मुनिका १०० बालबालिकाको मृत्यु हुन्छ, जुन प्रदूषणसँग सम्बन्धित छ ।
तपाईं कसरी आफूलाई सुरक्षित राख्न सक्नुहुन्छ ?
विज्ञहरू भन्छन् कि हावा प्रदूषित हुँदा घरमै बस्ने र बाहिर निस्कँदा मास्क लगाउने प्रयास गर्नुपर्छ । यद्यपि, वल्र्ड रिसोर्सेस इन्स्टिच्युटमा हावाको गुणस्तरको अनुसन्धान गर्ने ड्यानी जारम भन्छन् कि घर भित्र बस्नु सधैं सम्भव हुँदैन, विशेष गरी बाहिर काम गर्ने मानिसहरूका लागि । मानिसहरूले घरभित्रको वायु प्रदूषणको बारेमा पनि सतर्क हुनुपर्छ । घरमा खाना पकाउने र अगरबत्ती बाल्ने जस्ता सामान्य गतिविधिहरूले पनि हावा प्रदूषित गर्छन् । एयर प्युरिफायरले भित्री हावा सफा गर्न मद्दत गर्न सक्छ, तर तिनीहरूका सीमितताहरू छन् । एयर प्युरिफायरहरू तब मात्र प्रभावकारी हुन्छन् जब तिनीहरू सानो ठाउँमा प्रयोग गरिन्छ र मानिसहरू तिनीहरूको वरिपरि हुन्छन् । अनुवाद गरिएको
