काठमाडौं । यी दिनहरूमा थाइल्याण्डको राजधानी बैंककमा वायु प्रदूषण खतरनाक स्तरमा पुगेको छ । खराब अवस्थाका कारण विद्यालयहरू बन्द गर्ने आदेश दिइएको छ । युनिसेफको नयाँ प्रतिवेदनले पूर्वी एसियाली देशहरू र प्रशान्त क्षेत्रसँग सम्बन्धित क्षेत्रहरूमा वायु प्रदूषणका कारण हुने मृत्युको स्तब्ध पार्ने तथ्यांकहरू सार्वजनिक गरेको छ ।
युनिसेफको प्रतिवेदनमा भनिएको छ कि सन् २०२१ मा, वायु प्रदूषणसँग सम्बन्धित कारणहरूले गर्दा यी क्षेत्रहरूमा हरेक दिन पाँच वर्ष मुनिका १०० भन्दा बढी बालबालिकाले ज्यान गुमाएका थिए । प्रतिवेदनमा भनिएको छ कि यी क्षेत्रहरूमा बस्ने ५० करोड बालबालिका ती देशहरूमा बस्छन् जहाँ वायु प्रदूषण खतरनाक स्तरमा पुगेको छ । खाना पकाउन र तताउन प्रयोग हुने इन्धनबाट हुने घरायसी वायु प्रदूषण पाँच वर्ष मुनिका बालबालिकाको मृत्युको आधाभन्दा बढीको लागि जिम्मेवार छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) ले सिफारिस गरेको स्तरभन्दा वार्षिक औसत एः२.५ स्तर पाँच गुणा बढी हुने देशहरूमा ३२ करोडभन्दा बढी बालबालिका बस्छन् । ३७ करोडभन्दा बढी बालबालिका ती देशहरूमा बस्छन् जहाँ नाइट्रोजन अक्साइडको मात्रा खतरनाक हुन्छ । पूर्वी एसिया तथा प्रशान्त क्षेत्रका लागि युनिसेफ क्षेत्रीय निर्देशक जुन कुनुगी भन्छन्, हरेक सास बहुमूल्य छ, तर धेरै बालबालिकाका लागि यो हानिकारक हुन सक्छ । “जब उनीहरूको शरीर र दिमाग विकास भइरहेको हुन्छ, उनीहरूले हावा सास फेर्छन् जसले उनीहरूको विकासलाई असर गर्छ,“ उनले भने ।
पूर्वी एसिया र प्रशान्त क्षेत्रमा पाँच वर्ष मुनिका चार बालबालिकामध्ये लगभग एक जनाको मृत्यु वायु प्रदूषणको कारणले हुन्छ र यसले उनीहरूको जीवन र विकासलाई असर गर्न सक्छ । प्रतिवेदनका अनुसार बालबालिकामा प्रदूषणको प्रभाव गर्भबाटै सुरु हुन्छ, जसका कारण समयपूर्व प्रसव र कम तौल भएका बच्चाहरू जन्मिने जस्ता समस्याहरू देखा पर्छन् । बालबालिकाहरूले छिटो सास फेर्छन्, त्यसैले प्रदूषकहरूको सम्पर्कमा आउँदा उनीहरू दम र फोक्सोको रोगको लागि बढी संवेदनशील हुन्छन् । लामो समयसम्म तिनीहरूको सम्पर्कमा रहँदा मधुमेह र मुटुसँग सम्बन्धित धेरै रोगहरूको जोखिम बढ्न सक्छ ।
स्वास्थ्य सेवामा बढ्दो भार
वायु प्रदूषणले बालबालिकाको स्वास्थ्यभन्दा पहिले नै कमजोर स्वास्थ्य सेवाहरूलाई बढी असर गर्छ । यसले उनीहरूको सिकाइ क्षमतालाई मात्र असर गर्दैन तर बिरामीका कारण विद्यालयबाट अनुपस्थित हुनु, मस्तिष्क विकासमा अवरोध आउनु, आदि जस्ता धेरै समस्याहरू पनि निम्त्याउँछ । बिरामी बालबालिकाको हेरचाहको लागतले आमाबाबुको आम्दानीलाई असर गर्छ । विश्व बैंकको अनुमान छ कि २०१९ मा पूर्वी एसिया र प्रशान्त क्षेत्रमा वायु प्रदूषणका कारण हुने अकाल मृत्यु र रोगको लागत जिडिपीको ९.३ प्रतिशत वा २५ ट्रिलियन डलरभन्दा बढी थियो ।
