काठमाडौं । कोभिड–१९ महामारीको शुरुवात र त्यसको प्रभावबारे अमेरिकी कांग्रेसले गरेको अनुसन्धान दुई वर्षपछि सम्पन्न भएको छ । एक रिपोर्टमा यो भाइरस चीनको वुहानको प्रयोगशालाबाट बाहिरिएको दाबी गरिएको छ । अमेरिकी कंग्रेसको प्रतिवेदनअनुसार सार्स कोभ–२, कोभिड–१९ निम्त्याउने भाइरस वुहानको प्रयोगशालाबाट उत्पत्ति भएको हो । यो गेन अफ फंक्शन भनिने अनुसन्धानमार्फत सिर्जना गरिएको हो ।

यस अनुसन्धानमा भाइरसलाई थप खतरनाक बनाइएको छ ताकि यसबाट बच्ने उपायहरू पत्ता लगाउन सकिन्छ । ५२० पृष्ठको यो प्रतिवेदनमा मास्क लगाउने र सामाजिक दूरी जस्ता नियमहरूको पनि आलोचना गरिएको छ । रिपोर्टहरूले सुझाव दिन्छ कि २०१९ को अन्त्यमा, वुहान इन्स्टिच्युट अफ भाइरोलोजीका केही अनुसन्धानकर्ताहरू कोभिड–जस्तो लक्षणहरू भएको रोगबाट पीडित थिए । भाइरस फैलिएकोबारे आधिकारिक जानकारी नभएको बेला यो घटना भएको हो ।

प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘यदि भाइरस प्राकृतिक रूपमा फैलिएको भए यसको प्रमाण अहिलेसम्म फेला पर्ने थियो ।’ यसमा वुहानको मासु बजारबाट भाइरस फैलिएको दाबीलाई पनि खारेज गरिएको छ । यद्यपि, यस मुद्दामा वैज्ञानिक र संगठनहरूको राय विभाजित छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन र धेरै वैज्ञानिकहरूले भाइरसको प्राकृतिक फैलावटमा जोड दिएका छन् । तर २०२२ मा अमेरिकी गुप्तचर एजेन्सीको रिपोर्टले ल्याबबाट भाइरस लिक हुने सम्भावना व्यक्त गरेको थियो ।

अमेरिकी प्रतिरक्षाविद् डा एन्थोनी फाउचीको पनि अनुसन्धान प्रतिवेदनमा आलोचना भएको छ । फौचीलाई प्रयोगशाला चुहावट सिद्धान्तलाई दबाउन खोजेको आरोप छ । डा फौचीले यी आरोपहरूलाई अस्वीकार गरेका छन् । उनले जुनमा प्यानलको अगाडि वुहान प्रयोगशालामा अध्ययन भइरहेको भाइरस सार्स कोभ २ बन्न नसक्ने बताएका थिए । डा फौचीले प्रारम्भिक सामाजिक दूरी नियमहरू आवश्यक रहेको भनेपनि बलियो वैज्ञानिक आधारमा आधारित नभएको प्रतिवेदनमा छ । प्रतिवेदनमा यो पनि भनिएको छ कि राष्ट्रिय स्वास्थ्य संस्थानले वुहान ल्याबको कार्य अनुसन्धानको लाभलाई आर्थिक सहयोग गरेको थियो । यो मुद्दाले अमेरिकामा वैज्ञानिक अनुसन्धानको अनुगमनको सन्दर्भमा ठूलो बहस सुरु गरेको छ ।

सार्वजनिक स्वास्थ्य उपायहरूको आलोचना

प्रतिवेदनले कोभिड–१९ सँग लड्न अपनाएका धेरै उपायहरूमा प्रश्न उठाएको छ । मास्क लगाउनु भाइरसको फैलावट रोक्नको लागि अप्रभावी भएको भनिएको छ । लकडाउनका कारण उत्पन्न हुने आर्थिक र मानसिक समस्याहरू अझ बढी हानिकारक भएको प्रतिवेदनमा छ । सामाजिक दूरीको छ–फुट नियमलाई पनि ‘वैज्ञानिक रूपमा निराधार’ भनेर वर्णन गरिएको छ । यद्यपि, रिपोर्टले अपरेशन वार्प स्पीडको प्रशंसा गरेको छ । यो ट्रम्प प्रशासनको पहल थियो, जसमा खोप चाँडै विकसित गरिएको थियो । यसलाई ठूलो सफलताको रूपमा वर्णन गरिएको छ ।

प्रतिवेदनले विद्यालय बन्द गर्ने निर्णयप्रति चिन्ता व्यक्त गरेको छ । यसले बालबालिकाको शिक्षा र मानसिक स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन प्रभाव पार्ने उल्लेख छ । यस प्रतिवेदनले महामारीको ह्यान्डलिङमा पहिलेदेखि नै चलिरहेको राजनीतिक विवादलाई अझ बढाएको छ । डेमोत्र्mयाटहरूले यी उपायहरूलाई आवश्यक भनेका थिए रिपब्लिकनहरूले गलत निर्णयहरूको परिणाम भनेका थिए । अनुसन्धान समितिका अध्यक्ष ब्राड वेनस्ट्रुपले भने, ‘यस कामको उद्देश्य अर्को महामारीलाई रोक्न र यस्तो अवस्था आएमा देश तयार छ भनी सुनिश्चित गर्नु हो ।’ उनले जनताको विश्वास पुनः प्राप्त गर्न इमान्दारिता र पारदर्शिता आवश्यक रहेको बताए ।

अगाडिको बाटो

कोभिड–१९ को पहिलो केस फेला परेको पाँच वर्ष पुगिसकेको अवस्थामा यो प्रतिवेदन आएको हो । यो महामारीले अमेरिकामा ११ लाख मानिसको ज्यान लिएको छ र सम्पूर्ण विश्वमा गहिरो प्रभाव पारेको छ । यस महामारीका कारण एसियामा करोडौं मानिस गरिबीमा परेका छन् । यो प्रतिवेदनमा यसै साता मतदान हुँदैछ । यसले नयाँ नीति ल्याउने हो कि भनेर हेर्न बाँकी छ । प्रतिवेदनले स्वास्थ्य संकटको समयमा अमेरिकी अनुसन्धान कोष र एजेन्सीहरू बीचको राम्रो समन्वयमा जोड दिएको छ । तर, यो अनुसन्धानको प्रतिवेदनले महामारीको शुरुवात र जनस्वास्थ्य उपायको बहसलाई थप तीव्र बनाएको छ । यो प्रतिवेदनले अर्को महामारीका लागि विश्व कत्तिको तयार छ भन्ने प्रश्न उठाउँछ । जसको जवाफ खोज्ने प्रयास जारी छ । अनुवाद गरिएको