काठमाडौं । असदुल्लाह २० वर्षसम्म दक्षिणी अफगानिस्तानमा एक समृद्ध अफिम किसान थिए , जबसम्म तालिबान अधिकारीहरूले बालीमा अचानक प्रतिबन्ध लगाएका थिए । हेलमाण्ड प्रान्तका ६५ वर्षीय असदुल्लाहले चार एकड जमिनमा बालीबाट हरेक सिजन करिब ३५०० देखि ७ हजार डलर आम्दानी गर्थे । तर, तालिबान सरकारले अफिम र हेरोइन बनाउन प्रयोग हुने अफिमको खेतीमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।

प्रतिबन्धका कारण असदुल्लाह ठूलो निराशाको सामना गरिरहेका छन् । तालिबानले अन्य बाली खेती गर्न बाध्य पारेपछि उनीहरू अहिले आफ्नो जीवन धान्न संघर्ष गरिरहेका छन् । उसले भन्यो, “सबै सकियो । मसँग बेलुकाको खानाको लागि केहि छैन ।“ उनी अहिले २५ हजार अफगानी कमाउन मुस्किलले बताउँछन् ।

अफिम खेतीमा प्रतिबन्ध लगाएपछि किसान आक्रोशित

तोरमा गाउँका आफ्ना छिमेकीहरूले जस्तै असदुल्लाहले मकैको बाली रोपे तर सफल भएनन् । “हामीसँग मलका लागि पैसा थिएन,’ असदुल्लाह भन्छन् । उनका अनुसार धेरैजसो बाक्लो मुग बालीतिर लागेका छन्, जसले फलाउन सजिलो तर अफिमभन्दा कम नाफा दिन्छ । जब ४० वर्षीय लाला खानले अफिम खेतीमा प्रतिबन्ध लगाउने अधिकारीहरू कटिबद्ध छन् भन्ने कुरामा विश्वस्त भएपछि उनले कपास खेती गर्न थाले । तर, त्यसपछि उनको वार्षिक आम्दानी घट्यो ।

अफिम खेतीमा प्रतिबन्ध

अप्रिल २०२२ मा, तालिबानका सर्वोच्च नेताले अफिमको खेतीमा प्रतिबन्ध लगाउने आदेश जारी गरेका थिए । यसअघि अफगानिस्तान विश्वमा सबैभन्दा बढी अफिम उत्पादन गर्ने देश थियो । संयुक्त राष्ट्रसंघीय लागूऔषध तथा अपराध कार्यालय यूएनओडीसीको तथ्यांकअनुसार अफगानिस्तानमा गत वर्ष अफिम उत्पादन ९५ प्रतिशतले घटेको छ । काबुलमा तालिवान अधिकारीको यो कदमको अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले प्रशंसा गरेको छ । तर लाभदायक बालीमा आश्रित अफगान किसानहरूले अफिम उत्पादनमा कडाइका कारण गत वर्ष आफ्नो आम्दानीको ९२ प्रतिशत गुमाए ।

लाला खान भन्छन्, ‘पहिले तीन दिनमा एकपटक मासु खान्थ्यौं, अहिले महिनामा एकपटक हुन्छ । यस बाली खेतीमा प्रतिबन्ध लगाउँदा आम्दानीमा नोक्सानी भएमा क्षतिपूर्तिस्वरूप उनीहरूलाई ‘एक–एक बोरा पीठो र मल’ मात्र दिइने गरिएको उनले बताए । उनले भने, ‘यसको बारेमा हामी के गर्न सक्छौं ?’

कपास, मकै र सिमी खेती गर्ने किसान

अहसानुल्लाह, एक पूर्व अफिम किसान, आफ्नो वर्तमान स्थितिमा आफ्नो रिस लुकाउन सक्दैनन् । उनी भन्छन्, ‘हामीले हाम्रा सबै दैनिक आवश्यकताहरू ऋणमा किन्छौं, र बाली काट्दा हामीले हाम्रो ऋण तिर्छौं र हामीसँग केही छैन ।’ अर्को गाउँ खमराईको मस्जिदका इमाम बिस्मिल्लाले यसअघि उक्त क्षेत्रको ८० प्रतिशत जमिन अफिम खेती र २० प्रतिशत जमिन गहुँ, मकै, सिमी र कपास खेतीमा प्रयोग हुने गरेको बताए । अफगानिस्तानमा, सामान्यतया एक परिवारमा मानिसहरूको संख्या धेरै छ र यी परिवारहरूको कुल खर्चको ठूलो हिस्सा छोरीहरूको दाइजोमा छ । “हामी यो अफिमले पूरा गर्न सक्छौं, तर मकै र सिमीले होइन,’ उनी भन्छन् ।

किसानले अफिम लुकाएर राख्छन्

बिस्मिल्लाह र केही अन्य कृषकहरूसँग अघिल्लो अफिमको केही अंश अझै छ । बिस्मिल्लाहले एउटा भाँडो देखाए, जसमा करिब आधा किलोग्राम टाँसिने खैरो राल भरिएको थियो । उनले भने, ‘धेरैजसो मानिसले घरमा केही न केही राख्छन् तर चोरको डरले कसैलाई भनेनन् । “हामी मूल्य बढ्छ कि भनेर पर्खिरहेका छौं । हामी यसबाट दाइजो दिन सक्षम हुनेछौं भन्ने आशामा छौं,’ उनले भने ।

कान्दाहार प्रान्तको मेवाण्ड जिल्लाको अफिम बजार अहिले सुनसान छ । यहाँ काम गर्ने ४० वर्षीय हुनारले अहिले चिनी, तेल, चिया र मिठाई बेच्ने व्यवसाय सुरु गरेका छन् । उनले सर्वोच्च नेताको आदेश पालना गर्नुपर्ने बताए । यद्यपि, उनले हालैका प्रतिबन्धका कारण जनताले गम्भीर समस्याको सामना गरिरहेको र उनीहरूले अधिकारीहरू विरुद्ध विद्रोह गर्न सक्ने चेतावनी दिए ।

यस वर्षको मे महिनामा अफगानिस्तानको बदख्सान प्रान्तमा किसान र लागूऔषध विरोधी सेनाबीचको झडपमा धेरैको मृत्यु भएको थियो । त्यस्ता भिडियोहरू सामाजिक सञ्जालमा पनि भाइरल भएका थिए जसमा किसानहरूले तालिबानविरुद्ध नारा लगाएका थिए । लागूऔषध विरुद्ध तालिवानको अभियानले अफगानिस्तानको अर्थतन्त्रलाई गम्भीर रूपमा असर गरेको छ, जुन विश्वको सबैभन्दा ठूलो अवैध लागूऔषध आपूर्तिकर्ता हो, यस महिना जारी गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय संकट समूह (आइसिजी), जसले विश्वव्यापी द्वन्द्व र संकटको स्रोत मानेको छ ।

आइसिजीका अनुसार किसानहरूलाई अनार, अन्जिर, बदाम, पिस्ताजस्ता लाभदायक बालीहरू उत्पादन गर्न मद्दत गर्न ठूलो लगानी आवश्यक भएतापनि यो अल्पकालीन समाधान हो । प्रतिवेदनले यो पनि सुझाव दिएको कि तालिबानले अब खेतीबाहेक अन्य क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्नेछ । अनुवाद गरिएको