काठमाडौं । संयुक्त राष्ट्रसंघले आफ्नो पछिल्लो प्रतिवेदनमा एक अर्बभन्दा बढी मानिस अमानवीय अवस्थामा बाँचिरहेको बताएको छ । यो प्रतिवेदन संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम (युएनडीपी) र अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको ‘अक्सफोर्ड पोभर्टी एन्ड ह्युमन डेभलपमेन्ट इनिसिएटिभ’ ले तयार पारेको हो । प्रतिवेदनमा ८३ प्रतिशतभन्दा बढी गरिब मानिसहरू ग्रामीण क्षेत्रमा बसोबास गर्ने र उप–सहारा अफ्रिका र दक्षिण एसियामा लगभग उही संख्यामा बसोबास गर्ने जनाइएको छ ।

यूएनडीपी र अक्सफोर्डले २०१० देखि बहुआयामिक गरिबी सूचकांक (एमपीआई) जारी गर्दै आएका छन्, जसले स्वास्थ्य, शिक्षा र जीवनस्तर लगायत १० सूचकहरू प्रयोग गर्दछ । यस वर्षको सूचकांकमा ६.३ बिलियन जनसंख्या भएका ११२ देशको तथ्यांक समेटिएको छ । सूचकांकका अनुसार, १.१ अर्ब मानिस चरम गरिबीमा बाँचिरहेका छन्, जसमध्ये आधाभन्दा बढी पाँच देशमा बस्छन ः भारतमा २३ करोड ४० लाख, पाकिस्तानमा ९३ मिलियन, इथियोपियामा ८ करोड ६० लाख, नाइजेरियामा ७ करोड ४० लाख र कंगोमा ६ करोड ६० लाख विवश छन् चरम गरिबीमा बाँच्न ।

गरिबीमा बाँचिरहेका आधा भन्दा बढी मानिसहरू, लगभग ५८४ मिलियन, १८ वर्ष भन्दा कम उमेरका छन् । जसमध्ये ३१ करोड ७० लाख उप–सहारा अफ्रिकामा र १८ करोड ४० लाख दक्षिण एसियामा छन् । गरिबी बढ्दै गएको अफगानिस्तानमा गरिब बालबालिकाको संख्या पनि बढी छ । त्यहाँ करिब ५९ प्रतिशत जनता गरिबीमा बाँचिरहेका छन् । गत वर्षको एक प्रतिवेदनमा एसियामा अझै पनि भोकमरी सबैभन्दा ठूलो समस्या रहेको उल्लेख गरिएको थियो ।

युद्ध र गरिबी

युएनडिपी र अक्सफोर्डले यस वर्षको प्रतिवेदनले युद्धको बीचमा गरिब जीवनयापनमा केन्द्रित रहेको बताएको छ किनभने २०२३ को दोस्रो विश्वयुद्धपछि सबैभन्दा धेरै युद्धहरू देखिएका छन् र ११७ मिलियन मानिसहरू युद्ध, प्रकोप र अन्य कारणले घर छोड्न बाध्य भएका छन् । यो संख्या २०२२ भन्दा बढी हो । सा २०२२ मा १० करोड मानिस विस्थापित भएका थिए ।

युएनडीपीको मानव विकास रिपोर्ट कार्यालयका निर्देशक पेड्रो कन्सेइओले भने, ‘पहिलो पटक द्वन्द्व डेटालाई विश्वव्यापी एमपीआइ डाटासँग जोडेर, प्रतिवेदनले द्वन्द्व र गरिबीको अनुभव गर्नेहरूले एकैसाथ सामना गर्ने कठोर वास्तविकताहरूलाई प्रकाश पार्दछ ।’ ‘शान्त क्षेत्रमा बसोबास गर्ने गरिबको तुलनामा, गरिबीका धेरै सूचकहरूमा मापदण्डभन्दा तल बस्ने र युद्धग्रस्त क्षेत्रमा बस्ने ४५ करोड ५० लाख मानिसमा पोषण, पानी र सरसफाइ, बिजुलीको पहुँच छैन,’ उनले एक विज्ञप्तिमा भनेका छन् शिक्षाजस्ता आधारभूत आवश्यकताहरूमा उनीहरूले तीनदेखि पाँच गुणा बढी कठिनाइहरू सामना गर्छन् ।’

विश्वभर एक अर्बभन्दा बढी मानिस चरम गरिबीमा बाँचिरहेका छन् । यीमध्ये आधाभन्दा बढी बालबालिका छन् र करिब ४० प्रतिशत युद्ध वा अन्य प्रकोपसँग लडिरहेका छन् ।

लगानीको आवश्यकता

अक्सफोर्ड इनिसिएटिभकी निर्देशक सबिना अल्किरेले भनिन् कि गरिबी घटाउन युद्धमुक्त क्षेत्रमा सजिलो हुन्छ, तर यी ४५ करोड ५० लाख मानिसहरूका लागि धेरै गाह्रो छ, जो गरिब हुँदा पनि आफ्नो सुरक्षाको बारेमा चिन्तित छन् । अल्कायरले भनिन कि एमपीआइले कुन क्षेत्रहरू सबैभन्दा गरीब छन् भनेर देखाउन सक्छ, ताकि गरिबी विरोधी प्रयासहरू उनीहरूमा केन्द्रित हुन सकून् ।

उदाहरणको लागि, बुर्किना फासोमा, जहाँ एक सैन्य जंटा नियम र आतंकवादी आक्रमणहरु बढ्दै छन्, त्यहाँ लगभग दुई तिहाई जनसंख्या गरिब छ ।’ एमपीआईले यो पश्चिम अफ्रिकी देशका विभिन्न क्षेत्रहरूमा गरिबीको दायरा २१ प्रतिशतदेखि ८८ प्रतिशतसम्म रहेको देखाउँछ, र विद्यालय उपस्थिति, पोषण र शिक्षा गरिबीमा सबैभन्दा ठूलो योगदानकर्ताहरू हुन् । अल्किरेले भने कि ‘यसले गरीबी उन्मूलन कोष र लगानीलाई धेरै आवश्यक ठाउँहरूमा केन्द्रित गर्न मद्दत गर्दछ, जसले पैसा बचत गर्छ र प्रभाव बढाउँछ ।’ अनुवाद गरिएको