काठमाडौं । श्रीलङ्काका नवनिर्वाचित वामपन्थी राष्ट्रपति अनुरा कुमार दिसानायकेले आइतबार आफ्ना देशवासीहरूलाई आर्थिक संकटबाट गुज्रिरहेको आफ्नो देशको इतिहास ‘पुनः लेख्न’ मद्दत गर्न आह्वान गरेका छन् । दिसानायकेले अभूतपूर्व आर्थिक संकटबाट उत्पन्न असन्तुष्टिबाट प्रभावित चुनाव जितेका थिए ।

५५ वर्षीय अनुरा कुमार दिसानायके जनमुक्ति मोर्चाका नेता हुन् । उनले चुनावमा निकटतम प्रतिद्वन्द्वीभन्दा करिब १३ लाख बढी मत पाएका थिए । चार वर्षअघि भएको संसदीय निर्वाचनमा उनको पार्टीले चार प्रतिशत मात्र मत पाएको थियो तर, आर्थिक संकटका कारण जनतामा फैलिएको असन्तुष्टिले उनलाई ठूलो समर्थन दिएको थियो । चुनावी नतिजा सार्वजनिक भएलगत्तै उनले भने, ‘हामीले शताब्दीयौंदेखि देखेको सपना अन्ततः साकार हुँदैछ । यो जित हामी सबैको हो । लाखौं आँखा आशा र अपेक्षाले भरिएका छन्, र हामी मिलेर श्रीलंकाको इतिहासलाई पुनर्लेखन गर्नेछौं । लेख्न तयार छौं ।’

को हुन् दिसानायके ?

५५ वर्षीय अनुरा कुमार दिसानायके मजदुर परिवारबाट आएका हुन् । उनको पार्टी, पीपुल्स लिबरेशन फ्रन्ट (जेभिपी), श्रीलंकाको इतिहासमा दुई हिंसक विद्रोहसँग जोडिएको छ । उनी दुई सन्तानका पिता हुन् र सरल पारिवारिक जीवन बिताउँछन् । बाल्यकालदेखि नै उनले आर्थिक कठिनाइको सामना गर्नुप¥यो, जसले गर्दा उनमा गरिब र मजदुरहरूप्रति संवेदनशीलता विकास भयो । आफ्नो राजनीतिक जीवनमा दिसानायके मूलधारको राजनीतिबाट सधैं टाढा रहे । उनी सन् १९८० को दशकमा जेभीपीको दोस्रो सशस्त्र विद्रोहको क्रममा विद्यार्थी नेताको रूपमा देखापरेका थिए, जसमा हजारौं मानिस मारिएका थिए । २०१४ मा, उनले जेभिपी को नेतृत्व लिएको घोषणा गर्र्दै पार्टीले फेरि कहिल्यै हतियार नउठाउने बताएका थिए ।

कोलम्बोस्थित उनको कार्यालयमा कार्ल माक्र्स, भ्लादिमिर लेनिन र फिडेल क्यास्ट्रोको तस्बिर झुण्ड्याइएको छ, जुन उनको माक्र्सवादी विचारका प्रतीक हुन् । यद्यपि, पछिल्ला वर्षहरूमा उनले आर्थिक नीतिहरूमा आफ्नो अडानलाई नरम पारेका छन् । दिसानायकेले श्रीलंकाको राजनीतिक संस्कृति परिवर्तन गर्ने वाचा गर्दै भारत र चीनसँग सन्तुलित सम्बन्ध राख्ने वाचा गरेका छन् । दिसानायकेको पार्टीले भारत र चीनबीचको भूराजनीतिक द्वन्द्वमा आफ्नो नेतृत्वको कुनै पनि प्रशासन फस्न नदिने भारतलाई आश्वासन दिएको छ । भारत र चीनले दक्षिण एसियामा आफ्नो प्रभुत्व स्थापित गर्न खोजेका छन्, जसले धेरै देशलाई असर गर्छ । विमल रत्नायकेले भने, “श्रीलंकाको माटो कुनै पनि राष्ट्रविरुद्ध प्रयोग हुने छैन । हामीलाई क्षेत्रीय भूराजनीतिक अवस्थाबारे पूर्ण जानकारी छ, तर हामी यसमा पक्ष बन्ने छैनौँ ।“

चुनाव परिणाम

शनिबार भएको निर्वाचनमा श्रीलंकाका १७.१ मिलियन मतदातामध्ये ७६ प्रतिशतले मतदान गरेका थिए । वर्तमान राष्ट्रपति रनिल विक्रमासिङ्घेले आर्थिक स्थायित्वलाई निरन्तरता दिनका लागि पुनः निर्वाचनको माग गरेका छन् । उनको शासनकालमा मुलुकमा खाद्यान्न, इन्धन र औषधिको अभाव भयो । उनले लगाएको कर र आईएमएफ बेलआउट प्याकेजअन्तर्गत अन्य कडा उपायहरूले लाखौं मानिसहरूलाई समस्यामा पार्यो । श्रीलंकाको गरिबी दर २०२१ र २०२२ को बीचमा दोब्बरले २५ प्रतिशतमा सेट गरिएको छ, जसले २.५ मिलियन भन्दा बढी मानिसहरूलाई गरिबीको रेखामुनि धकेल्छ । विक्रमासिङ्घेले सन् २०२२ को आर्थिक संकटको चरम सीमामा सत्ता लिए र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषको बेलआउट अन्तर्गत कडा कदम चालेका थिए । चुनावमा उनी तेस्रो भए । उनले १७ प्रतिशत मतमात्रै पाएका छन् । ‘इतिहासले मेरो प्रयासको मूल्याङ्कन गर्नेछ, तर म विश्वस्तताका साथ भन्न सक्छु कि मैले देशलाई यसको सबैभन्दा अन्धकारमय समयमा स्थिर गर्न सक्दो प्रयास गरेको छु,’ उनले एक विज्ञप्तिमा भने ।

विक्रमासिङ्घेले दिसानायकेलाई विजयी भएकोमा बधाई दिँदै दिसानायकेले श्रीलंकालाई थप स्थिरता र विकासतर्फ लैजानेमा आफू विश्वस्त रहेको बताए । अमेरिकी राजदूत जुली चुङले पनि दिसानायकेलाई बधाई दिँदै वासिङ्टन आफ्नो प्रशासनसँग साझा प्राथमिकतामा काम गर्न तयार रहेको बताइन् । दिसानायकेले सोमबार बिहान कोलम्बोस्थित राष्ट्रपतिको सचिवालयमा सपथ लिएको निर्वाचन आयोगका अधिकारीहरूले बताएका छन् ।

आर्थिक मोर्चामा चुनौतीहरू

आठ साता लामो चुनावी अभियानमा देशको आर्थिक मुद्दा हावी भयो । अभियानका क्रममा विक्रमासिङ्घेको कठोर नीतिप्रति निकै आक्रोश पोखिएको थियो । दिसानायकेको पार्टीका नेता विमल रत्ननायकले समाचार एजेन्सी एएफपीलाई नयाँ सरकारले आईएमएफसँगको सम्झौता अन्त्य नगर्ने तर त्यसमा परिवर्तन गर्ने प्रयास गर्ने बताए । ‘यो बाध्यकारी कागजात हो, तर पुनः वार्ताको प्रावधान छ,’ रत्ननायकले भने ।

दिसानायकेले विक्रमासिङ्घेले दोब्बर गरेको आयकर घटाउने र खाद्य तथा औषधिको बिक्री कर घटाउने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । शनिबारको मतदानका क्रममा हजारौं प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । मतदान सकिएपछि अस्थायी कर्फ्यू लगाइएको थियो, यद्यपि मतदानको क्रममा वा पछि हिंसाको कुनै रिपोर्ट थिएन । अन्तिम नतिजा घोषणा भएको एक साता नपुग्दासम्म कुनै पनि विजय जुलुस वा उत्सव गर्न अनुमति छैन । अनुवाद गरिएको