काठमाडौं । मंगलबार, विश्वको सबैभन्दा ठूलो खानी कम्पनी बीएचपीको शेयरमा तीव्र गिरावट आयो । यसको कारण कम्पनीको अर्धवार्षिक नाफा ८६ प्रतिशतले घटनु हो । तर, नाफा घट्नुमा कम्पनीले उल्लेख गरेको कारणमा सन् २०१५ मा ब्राजिलमा भएको दुर्घटनाको भुक्तानबाहेक निकेलको मूल्यमा भारी गिरावट आएको कारण कम्पनीले आफ्नो एउटा शाखा अस्थायी रूपमा बन्द गर्नु पनि हो ।
गत हप्ता मात्र, बीएचपीले इन्डोनेसियाबाट निर्यात बढेको कारण बजारमा ठूलो गिरावट आएका कारण पश्चिमी अष्ट्रेलियाको राज्यमा सञ्चालन भइरहेको आफ्नो निकल व्यवसायलाई अस्थायी रूपमा बन्द गर्ने घोषणा गरेको थियो ।
निकललाई कुनै समय सेतो सुन भनिन्थ्यो । अहिले यसको मूल्य यति घटेको छ कि कम्पनीहरु बन्द हुन थालेका छन् । दुई वर्षमा बजार कसरी ओरालो लाग्यो ?
बेलायती–अष्ट्रेलियाको कम्पनी बीएचपीले मंगलबार जारी गरेको अर्धवार्षिक प्रतिवेदनमा सन् २०२२ को पछिल्लो ६ महिनाको तुलनामा सन् २०२३ को डिसेम्बर ३१ सम्मको छ महिनामा ६ प्रतिशतले बढेको जनाएको छ । तर, कुल नाफा ९२.७ करोडमा झरेको छ । नाफा घट्नुको मुख्य कारण निकेलको मूल्यमा भएको भारी गिरावट हो । बीएचपीका प्रमुख कार्यकारी माइक हेनरीले भने, ‘विश्वव्यापी रूपमा, वस्तुको मूल्यमा धेरै अस्थिरता छ जबकि माग अपेक्षित भन्दा कम छ । चीनमा घरजग्गा बजारमा गिरावट आएपनि माग कायमै छ । भारत पनि एक उज्ज्वल बजार हो ।’
हालसम्म, निकललाई आधुनिक सुन भनिन्छ किनभने यो स्टेनलेस स्टील बनाउन मात्र होइन ब्याट्री बनाउन पनि आवश्यक हुन्छ । विद्युतीय सवारी साधनको माग बढ्दै गएकाले निकेलको भाउ बढ्ने अनुमान गरिएको थियो । तर पछिल्लो एक वर्षमा नै निकलको मूल्य ४० प्रतिशतले घटेको छ । २०२२ मा निकलको मूल्य प्रतिटन ५० हजार डलर पुगेको थियो, जुन अहिले १६ हजार डलरको हाराहारीमा पुगेको छ ।
यो किनभने निकलको रिफाइनिङ प्रविधिमा धेरै सुधार भएको छ र कम गुणस्तरको निकललाई पनि परिष्कृत र प्रयोग गर्न सकिन्छ । इन्डोनेसियामा कम गुणस्तरको निकल ठूलो परिमाणमा उपलब्ध छ र चिनियाँ कम्पनीहरूले त्यहाँ ठूलो परिमाणमा उत्खनन गरिरहेका छन् । पछिल्लो एक वर्षमा विश्व निकल बजारमा इन्डोनेसियाको हिस्सा १० गुणा बढेको छ । जसका कारण अष्ट्रेलियाको निकेल बजारमा हंगामा मच्चिएको छ । उद्योगलाई समस्याबाट जोगाउन केन्द्र सरकारले अर्बौं डलरको राहत प्याकेज पनि जारी गरेको छ । तर उद्योग अझै संघर्षरत छ र हजारौं रोजगारी जोखिममा छन् ।
इन्डोनेसिया र अष्ट्रेलियामा संसारको सबैभन्दा ठूलो निकल भण्डार छ । दुबैमा करिब २१ मिलियन टन निकलको भण्डार छ । चीन निकलको सबैभन्दा ठूलो ग्राहक हो । यसले विश्वव्यापी रूपमा परिष्कृत निकलको कुल ३५ प्रतिशत खरिद गर्दछ । यसबाहेक उसले इन्डोनेसियाबाट १५ प्रतिशत निकेल पनि ल्याउँछ ।
यी दुर्लभ धातुहरूको लागि चीन सबैभन्दा महत्वपूर्ण बजार हो । यसले विश्वको ७० प्रतिशत लिथियम र ७० प्रतिशत जर्मेनियम पनि खरिद गर्छ । निकलको मूल्य न्यून राख्न चीनले इन्डोनेसियामा ठूलो लगानी गरेको छ, जसका कारण अष्ट्रेलियाले सबैभन्दा बढी घाटा बेहोर्नुपरेको छ । अष्ट्रेलियाले अहिले भारत, जापान, कोरिया, बेलायत र अमेरिकामा साझेदारी खोज्ने प्रयास गरिरहेको छ । तर, यो पनि सजिलो छैन ।
मोनाश युनिभर्सिटीको सिभिल इन्जिनियरिङ विभागका एसोसिएट प्रोफेसर मोहन येलिशेट्टी भन्छन् कि यसो गर्दा चीनबाट रणनीतिक प्रतिक्रिया आउने खतरा छ । कन्भर्सेसन पत्रिकाको एक लेखमा उनी लेख्छन्, ‘चीनबाट रणनीतिक प्रतिक्रियाको खतरा छ । यसले व्यापार प्रतिबन्ध लगाउन सक्छ । विगतमा पनि यसले जर्मेनियम, ग्यालियम र दुर्लभ धातुहरूमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । भने उसले सप्लाई पनि बढाएको छ ।’ अष्ट्रेलिया लिथियम ब्याट्रीमा प्रयोग हुने १० वटै धातुको उत्पादक हो, तर अहिले यो चीनले बुनेको चक्रव्यूहमा फसेको छ र बाहिर निस्कने बाटो देखेको छैन । बीएचपीले अहिले जुन संकट झेरिहेको छ त्यो एउटा उदाहरण मात्र हो । अनुवाद गरिएको
