काठमाडौं । न्यूयोर्कमा एक महिना लामो परीक्षण पछि, एक अदालतले क्रिप्टोकरेन्सी एक्सचेन्ज एफटीएक्सका संस्थापक साम बैंकम्यान–फ्राइडलाई धोखाधडीको दोषी ठहरायो । पाँच घण्टाको बहसपछि निर्णायक मण्डलले फैसला सुनाएको हो र बैंकम्यानको सजाय अर्को वर्ष मार्च २८ मा घोषणा गरिनेछ ।

यससँगै, क्रिप्टो संसारको सबैभन्दा उज्यालो अनुहारमध्ये एक, ३१ वर्षीय बैंकम्यान–फ्राइडको धेरै छोटो क्यारियर समाप्त भयो । उनी गत वर्ष पक्राउ परेका थिए जब एफटीएक्स टाट पल्टियो । फैसला पछि अमेरिकी सरकारका वकिल डेमियन विलियम्सले एक बयानमा भने, ‘साम बैंकम्यान–फ्राइडले अमेरिकी इतिहासमा भएका घोटालामध्ये सबैभन्दा ठूलो अपराध गरेको छ । यो एक अर्ब डलर घोटाला थियो जसको उद्देश्य उसलाई क्रिप्टो संसारको राजा बनाउनु थियो । यो सधैं झूट, जालसाजी र चोरीको मामला थियो र हामी यसलाई सहन सक्दैनौं ।’

अधिकारीहरूले साम बैंकम्यान–फ्राइडलाई लगानीकर्ताहरूलाई धोका दिएको, झूटो बोलेको र एफटीएक्स एक्सचेन्जबाट अर्बौं डलर हिनामिना गरेको आरोप लगाए । यी आरोपमा सय वर्षभन्दा बढी सजाय हुन सक्ने विज्ञहरू बताउँछन् ।

एफटीएक्सको उदय

एफटीएक्स टाट पल्टिनु अघि, बैंकम्यान संसारका सबैभन्दा धनी व्यक्तिहरू मध्ये थिए । कागजमा, उनको सम्पत्ति ३२ अर्ब बिलियन डलरभन्दा बढी अनुमान गरिएको थियो । उनी अमेरिकाको राजनीतिक सर्कलमा एक चर्चित व्यक्तित्व थिए । उनी प्रजातान्त्रिक पार्टी र वामपन्थी गतिविधिहरूमा ठूलो मात्रामा दान दिन्थे । धेरै पत्रपत्रिका र टिभी च्यानलले उनको अन्तर्वार्ता लिएका थिए । बहामासस्थित आफ्नो घरबाट उनले भिडियोहरू रिलिज गर्थे र विश्वभर उनका भिडियो हेरिन्थ्यो ।

एफटीएक्स धेरै छोटो समयमा धेरै ठूलो कम्पनी बन्यो । यो विश्वको दोस्रो ठूलो क्रिप्टो एक्सचेन्ज भएको थियो । साम बैंकम्यानलाई ‘क्रिप्टोको राजा’ भनेर बोलाइन्थयो । तर, आठ दिनमै यो कम्पनी आफ्नो उचाइबाट ओरालो लाग्यो । एक अनुमानअनुसार १२ लाख व्यक्तिले एफटीएक्समा खाता बनाएका थिए जसलाई उनीहरूले क्रिप्टोकरेन्सीमा लगानी गर्न प्रयोग गरेका थिए । लगानी कम्पनी सेकोइया क्यापिटलले एफटीएक्समा अर्बौं लगानी गरेको थियो ।

एफटीएक्सको अन्त्य

साम बैंकम्यान–फ्राइड अमेरिकाको प्रतिष्ठित म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजी (एआइटी) मा अध्ययन गरे । भौतिकशास्त्र र गणित पढेपछि उनले बैंकिङ क्षेत्रमा करियर बनाउने निर्णय गरे र सेयर बजारमा हात हाल्ने प्रयास गरे । न्युयोर्कको कम्पनी जेन स्ट्रिटमा काम गरेपछि उनी बिटक्वाइनतिर लागे । उनले एफटीएक्स स्थापना गरे, जहाँ मानिसहरूलाई क्रिप्टोकरन्सीमा लगानी गर्न प्लेटफर्म दिइएको थियो ।

एफटीएक्समा दैनिक १०–१५ बिलियन डलरको कारोबार भइरहेको थियो । साम बैंकम्यान आधिकारिक रूपमा २०२१ मा अर्बपति बने । अमेरिकाको एनबीए स्टेडियम पनि उनको कम्पनीको नाममा राखिएको थियो । यद्यपि, बैंकम्यान–फ्राइडले आफु निर्दोष भएको दाबी गर्छनन् । उनले गल्ती भएको तर नियत नराम्रो नभएको बताउँदै आएका छन् । निर्णायकको निर्णय पछि, बैंकम्यान–फ्राइडका वकिल मार्क कोहेनले भने, ‘हामी निर्णायकको निर्णयलाई सम्मान गर्छौं तर, हामी यसबाट धेरै निराश छौं । बैंकम्यानले आफ्नो निर्दोषता कायम राख्छन र उनी विरुद्धको आरोपहरूमा लडाइँ जारी रहन्छ ।’

शुद्ध सट्टेबाजी

विज्ञहरू भन्छन् कि बैंकम्यान–फ्राइडको विश्वासले क्रिप्टो बजारहरूको खतराहरूलाई हाइलाइट गर्दछ, जहाँ मानिसहरूले नाममा मात्रै व्यापार गर्छन् जसको कुनै मूल्य हुँदैन । क्यानबेरा विश्वविद्यालयका वरिष्ठ लेक्चरर जोन हकिन्स भन्छन् कि क्रिप्टो संसारको वित्तीय मेसिनरी धेरै खराब र जटिल छ । जोन हकिन्स एक लेखमा लेख्छन्, ‘यो निर्णय क्रिप्टो जस्ता अनियमित वित्तीय बजारहरूको खतराको बारेमा चेतावनी हो ।’हकिन्स भन्छन् कि बिटकोइन जस्ता क्रिप्टो टोकनको कुनै आन्तरिक मूल्य हुँदैन । उनी भन्छन्, ‘खरीद मूल्यभन्दा बढी मूल्यमा बेच्न सकिएमा मात्रै नाफा कमाउन सकिन्छ र त्यो पनि मूल्य अझै बढ्ने सोच्नेलाई । यो सट्टेबाजीको सबैभन्दा शुद्ध रूप हो ।’ अनुवाद गरिएको