अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले ‘साइक’ उल्कापिण्डको अनुसन्धान गर्ने अन्तरिक्ष यान अन्तरिक्षमा पठाएको छ । मनोवैज्ञानिक अभियान के हो ?
काठमाडौं । साइकी वास्तवमा आत्माहरूको ग्रीक देवीको नाम हो । ग्रीक पौराणिक कथाअनुसार, साइकी एक मानवरूपमा जन्मिएकी थिइन । पछि उनले प्रेमका देवता इरोससँग विवाह गरिन् । तर इटालियन खगोलशास्त्री एनिबाले डे गास्पारिसले सन १८५२ मा उल्कापिण्डको नाम किन राखे, यो रहस्य नै छ ।
जब साइक पत्ता लगाइयो, यो केवल १६ औं ज्ञात उल्का थियो । आज वैज्ञानिकहरूले मंगल र बृहस्पति बीचको लाखौं चट्टान र वस्तुहरूको सम्पूर्ण बेल्टसहित सयौं उल्कापिण्डहरू थाहा पाएका छन् । यस बेल्टमा पृथ्वीभन्दा ठूला उल्का पिण्डहरू समावेश छन् । तर साइकको स्थान आज पनि विशेष छ । यसको व्यास लगभग २२५ किलोमिटर छ । यो आलुको आकारको उल्कापिण्ड सबैभन्दा ठूलो एम–प्रकारको उल्कापिण्ड हो, जुन मुख्यतया फलाम र निकलले बनेको हुन्छ । पृथ्वीको भित्री भाग पनि यी धातुहरूले बनेको छ ।
अभियान के हो ?
नासाले साइकमा पठाएको अन्तरिक्ष यानले ३.६ बिलियन किलोमिटर यात्रा गर्नुपर्नेछ । यो अभियान छ वर्ष लाग्नेछ र यसबाट प्राप्त जानकारीको आधारमा वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको त्यो भागको बारेमा थप बुझ्न सक्षम हुनेछन् जुन पहुँचयोग्य छैन ।
एम–टाइप उल्काहरू वास्तवमा ती उल्काहरू हुन् जुन सौर्यमण्डलको प्रारम्भिक दिनहरूमा नष्ट भएका ग्रहहरूको टुक्राहरू हुन् । यी उल्कापिण्डका मध्य भागहरूमा धातुहरू जस्ता भारी तत्वहरू गाडिएका थिए भने हल्का तत्वहरू बाहिरी तहहरूमा तैरिरहेका थिए । पछि, अन्य भाग हरुसंग टक्करको कारण ती बाहिरी तहहरु र तत्वहरु अलग भए र छरिए । यसरी धातुमा धनी केन्द्रीय भागहरू छोडियो ।
अष्ट्रेलियाली नेशनल युनिभर्सिटीका जियोफिजिक्स विभागका प्रमुख प्रोफेसर हर्भोय काल्चिच भन्छन् कि यी धातुले भरिपूर्ण शरीरहरू ग्रहीय भूभागहरूको अध्ययनका लागि प्राकृतिक प्रयोगशालाहरू हुन् । द कन्भर्सेसन पत्रिकाको एक लेखमा प्रोफेसर काल्चिच लेख्छन्, “हाम्रो पृथ्वीको केन्द्रीय भागहरू अध्ययन गर्ने वर्तमान विधिहरू अप्रत्यक्ष छन् । कहिलेकाहीँ पृथ्वीमा खस्ने उल्कापिण्डले हामीलाई सौर्यमण्डलको प्रारम्भिक इतिहासको केही झलक दिन्छ, जुन हाम्रो ग्रहको पनि इतिहास हो । तर, यो धेरै दुर्लभ छ ।’
साइक अभियानबाट अपेक्षाहरू
नासाको साइक मिशन पृथ्वीको केन्द्रको यात्रा जस्तै हो, अत्यधिक उच्च–तापमान तरल पदार्थले भरिएको पृथ्वीको भूमिगत गहिराइ सम्म जानु पर्दैन । साइक अभियानको उद्देश्य सायकको गर्भ कहिल्यै उम्लेको थियो वा थिएन, जुन पछि चिसो भयो भनेर पत्ता लगाउनु हो । यो पनि सम्भव छ कि साइकी एक पदार्थबाट बनेको हो जुन तरल अवस्थामा कहिल्यै थिएन ।
नासाले साइकको सतह कति पुरानो छ भनेर पनि जान्न चाहन्छ । यसले यसको बाहिरी तहहरू कहिले भाँचिन्छ भनेर बताउनेछ । सो अभियानले साइकीको रासायनिक संरचना अध्ययन गरी फलाम र निकलबाहेक यसमा अक्सिजन, हाइड्रोजन, कार्बन, सिलिकन र सल्फर जस्ता तत्वहरु पनि छन् कि छैनन् भनी पत्ता लगाउने छ । यी तत्वहरूको उपस्थिति वा अनुपस्थितिले हाम्रो ग्रह कसरी विकसित भयो भनेर बताउन सक्छ । अनुवाद गरिएको
