काठमाडौं । एकै दिनमा दुईवटा यस्ता समाचार आएका छन्, जसका कारण अमेरिकाको विश्वसनीयतामाथि प्रश्नचिन्ह खडा भएको छ । एकातिर अमेरिकी न्याय विभागले सन् २०२० को राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा पराजयलाई उल्टाउने षड्यन्त्र गरेको भन्दै पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पविरुद्ध फौजदारी मुद्दा दायर गरेको छ भने अर्कोतर्फ रेटिङ एजेन्सी फिचले देशको क्रेडिट रेटिङ घटाएको छ । विगत २० वर्षदेखि प्रशासनमा निरन्तर गिरावट आएको छ । दुवै घटनाले आफूलाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो लोकतन्त्र मान्ने अमेरिकाको लोकतान्त्रिक प्रणालीमा प्रहार गरेको छ ।

सन् २०१६ देखि २०२० सम्म अमेरिकाको राष्ट्रपति रहेका डोनाल्ड ट्रम्पमाथि चुनावी नतिजा उल्ट्याउन षड्यन्त्र गरेको आरोप लागेको छ । उनीविरुद्ध देश ठगी, साक्षीलाई जबरजस्ती र सार्वजनिक अधिकार विरुद्ध षड्यन्त्र गरेको लगायत चारवटा आरोपमा मुद्दा चलाइएको छ । यो मुद्दा जनवरी ६ २०२१ को घटनासँग सम्बन्धित छ, जब ट्रम्प समर्थकहरूले क्यापिटल हिलमा आक्रमण गरे र नयाँ राष्ट्रपतिको रूपमा जो बाइडेनको नाम अनुमोदन गर्ने औपचारिक प्रक्रियालाई रोक्न प्रयास गरे । ७७ वर्षीय राष्ट्रपति ट्रम्प फेरि एकपटक रिपब्लिकन पार्टीको तर्फबाट राष्ट्रपतिको चुनाव लड्ने दावेदार बनेका छन् । यी आरोपलाई ‘हास्यास्पद’ भन्दै उनले आफूलाई निर्दोष भनेका छन् ।

अमेरिकाको रेटिङ घट्यो

रेटिङ एजेन्सी फिचले अमेरिकाका पूर्वराष्ट्रपति विरुद्ध ठगीको मुद्दा दायर भएको सोही दिन देशको क्रेडिट रेटिङलाई ट्रिपल ए बाट डाउनग्रेड गरी डबल ए प्लस गरेको छ । फिचले विगत दुई दशकयता सरकारको प्रशासनको विश्वसनियतमा निरन्तर गिरावट आएको बताएको छ ।

फिचले देशको आर्थिक अवस्था र ऋणको बोझप्रति चिन्ता व्यक्त गरेको छ । यद्यपि, अमेरिकी अर्थमन्त्री जेनेट येलेनले डाउनग्रेड गर्ने निर्णयलाई स्वेच्छाचारी भनेकी छिन् र फिचको निर्णय २०१८ देखि २०२० सम्मको ‘पुरानो डाटा’मा आधारित रहेको पनि स्पष्ट पारेकी छन् । क्रेडिट मूल्याङ्कनहरू लगानीकर्ताहरूले कुनै पनि सरकारलाई ऋण दिनको लागि उनीहरूको जोखिमको मूल्याङ्कन गर्न प्रयोग गर्छन । अमेरिकालाई यसको अर्थतन्त्रको विशाल आकार र स्थिरताका कारण सामान्यतया धेरै सुरक्षित मानिन्छ । तर, पछिल्ला केही वर्षदेखि अमेरिकामा राजनीतिक अस्थिरताको अवधि छ । २०२० को चुनाव पछि, ठूलो संख्यामा मानिसहरूले जो बाइडेनको विजयलाई स्वीकार गर्न अस्वीकार गरे ।

अमेरिकी अर्थव्यवस्थाको प्रश्न

यस वर्षको जुनमा अमेरिका ऋण चुक्ता गर्न नसक्ने संघारमा पुगेपछि सरकारले ऋणको सीमा बढाउनुपरेको थियो । यसका लागि अमेरिकी राष्ट्रपतिले निकै संघर्ष गर्नुपरेको थियो । अमेरिकी सरकारकोे यस वर्ष जनवरीमा ३१.४ ट्रिलियन डलरको हालको उधारो सीमामा पुग्यो, तर ट्रेजरी विभागले सरकारी गतिविधिहरूलाई कोष जारी राख्न अनुमति दिन असाधारण उपायहरू लियो । कर्जाको सीमा बढाउने विषयमा डेमोक्र्याटिक र रिपब्लिकन पार्टीका सांसदहरूबीच चर्को गतिरोध भएको थियो र अन्तिम समयमा मात्रै ऋण सीमा बढाउन सहमति भयो ।

फिचले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, ‘रेटिङ घटना मौद्रिक गिरावट, धेरै छिटो बढिरहेको ऋण र आगामी तीन वर्षमा सरकारी प्रणालीमा अशान्तिको संकेत हो ।’ एक निष्पक्ष रेटिङ एजेन्सी फिचका अनुसार विगत दुई दशकदेखि देशको सरकारी प्रणालीमा अस्थिरता देखिएको छ । एक विज्ञप्तिमा, एजेन्सीले भनेको छ ‘जुनमा द्विपक्षीय ऋण सीमा २०२५ सम्मका लागि विस्तार भएपनि, विगत २० वर्षमा शासन स्तरमा निरन्तर गिरावट आएको फिचको विश्वास छ । यसमा मौद्रिक र ऋण अवस्थाहरू समावेश छन् ।’

अनौठो निर्णय

येलेनले फिचको निर्णयसँग असहमत रहेको बताइन् । उनले भने, “सरकारी धितोपत्र अझै पनि विश्वको सबैभन्दा सुरक्षित सम्पत्ति मध्ये एक हो। अमेरिकी अर्थतन्त्र मौलिक रूपमा बलियो छ । फिचको यो निर्णयबाट धेरै विज्ञहरु आश्चर्यमा परेका छन् । देशका पूर्व अर्थमन्त्री ल्यारी समर्सले भने–‘फिचको निर्णय अनौठो र मूर्खतापूर्ण छ किनभने अमेरिकी अर्थतन्त्र अपेक्षा भन्दा बलियो देखिन्छ ।’ वित्तीय सेवा एलियान्जका प्रमुख आर्थिक सल्लाहकार मोहम्मद अल–अरियनले यसलाई असामान्य कदम भनेका छन् । उनले भने, ‘यो निर्णयले अमेरिकी बजार र अर्थतन्त्रमा दीर्घकालीन प्रभाव पार्दैन र खारेज हुनेछ ।’ फिचले अमेरिकी अर्थतन्त्र केही समयको लागि मन्दीमा जान सक्ने अनुमान गरेको छ । अर्को क्रेडिट रेटिङ एजेन्सी स्ट्यान्डर्ड एन्ड पुअर्सले पनि हालै अमेरिकाको रेटिङ ट्रिपल ए बाट घटाएर डबल ए प्लस गरेको छ थियो । अनुवाद गरिएको