काठमाडौं । सोमबार ३ जुलाई इतिहासकै सबैभन्दा गर्मी दिन बनेको छ । अमेरिकाको मौसम विभागले प्रारम्भिक तथ्यांकअनुसार सोमबारको तापक्रम औसतभन्दा १७ डिग्री सेल्सियसले बढी रहेको र यो पहिलोपटक भएको बताएको छ ।

युएस नेशनल ओशिनिक एन्ड एटमोस्फेरिक एडमिनिस्ट्रेशन (नोआ) ले जुलाई ३ मा पृथ्वीको सतहमा १७.०१ डिग्री सेल्सियसमा औसत हावाको तापक्रम रेकर्ड गरेको थियो । यसअघिको कीर्तिमान १६.९२ डिग्री सेल्सियस थियो, जुन गत वर्ष जुलाई २४ मा रेकर्ड गरिएको थियो । एनओएएको नेशनल सेन्टर फर इन्भाइरोन्मेन्टल प्रिडिक्शनले सन् १९७९ देखि रेकर्ड गरेको तापक्रम डेटाले यो रेकर्डलाई पुष्टि गर्छ ।

रेकर्ड तोड्दै

विश्वको औसत हावाको तापक्रम वर्षको कुनै पनि दिन १२ डिग्री सेल्सियसदेखि १७ डिग्री सेल्सियसभन्दा थोरै कम हुन्छ । १९७९–२००० को बीचमा यसको औसत १६.२ डिग्री सेल्सियस थियो । यद्यपि १७.०१ डिग्री सेल्सियसको तथ्याङ्क अन्य मूल्याङ्कनबाट पुष्टि हुन बाँकी छ, तर वैज्ञानिकहरूले उत्तरी गोलार्धमा गर्मीको सुरुवातसँगै यो रेकर्ड तोड्न सक्ने बताएका छन् । सामान्यतया, विश्वव्यापी औसत हावाको तापक्रम जुलाईको अन्त्य वा अगस्टको सुरुसम्म निरन्तर बढ्छ ।

गत महिना पनि तापक्रममा नयाँ कीर्तिमान कायम भएको थियो । युरोपेली संघको कोपर्निकस मौसम विज्ञान केन्द्रले जुनको सुरुमा सबैभन्दा उच्च तापक्रम रेकर्ड गरेको थियो । विश्व मौसम विज्ञान संगठनले प्रशान्त महासागरमा एल निनोको प्रभाव जारी रहेको जनाएको छ । अर्थात् आगामी वर्षसम्म तापक्रमले नयाँ कीर्तिमान बनाउन सक्छ ।

अप्रत्याशित गर्मी

जीवाश्म इन्धन जलाउँदा वार्षिक ४० अर्ब टन कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन हुने भएकाले मानवीय गतिविधिका कारण तापक्रम बढ्ने क्रम जारी रहने वैज्ञानिकहरूले बताएका छन् । विश्वका विभिन्न भागमा गर्मीको लहर जारी छ । अमेरिकाको दक्षिणी भागहरू अभूतपूर्व गर्मीको प्रकोपको सामना गरिरहेका छन् । चीनमा गर्मीको लहर जारी छ र धेरै ठाउँमा तापक्रम ३५ डिग्री सेल्सियसभन्दा माथि छ ।

उत्तर अफ्रिकामा तापक्रम ५० डिग्री पुगेको छ । जाडो मौसम भए पनि अन्टार्कटिका पनि उच्च तापक्रमको सामना गरिरहेको छ । बेलायतको इम्पेरियल कलेजको ग्रान्थम इन्स्टिच्युट फर क्लाइमेट चेन्ज एण्ड इन्भाइरोमेन्टका जलवायु वैज्ञानिक फ्रेडरिक ओटोले भने कि यो एउटा कोशेढुङ्गा हो जसलाई पार गर्न हामी खुसी हुदैन । उनले भने, “यो जनता र पर्यावरण प्रणालीको लागि मृत्युदण्ड हो ।“

‘दुर्भाग्यवश, यो वर्ष एल निनो प्रभाव, बढ्दो उत्सर्जन र हरितगृह ग्यासहरूसँगै तापक्रमलाई नयाँ उचाइमा धकेलिएको एल निनो प्रभावको रूपमा स्थापित नयाँ रेकर्डहरूको लामो सूचीमा यो एउटा मात्र रेकर्ड हो,’ बर्कले अर्थ इन्स्टिच्युटका वैज्ञानिक जेके होफस्फेडरले एक विज्ञप्तिमा भने ।

एल निनो फर्कियो

मंगलबार संयुक्त राष्ट्र मौसम संगठन (डब्लुएमओ) ले एल निनो फिर्ता भएको बताएको छ । यो पूर्वानुमान विगत केही सातादेखि गरिँदै आएको जल तथा मौसम विज्ञान विभागले पुष्टि गरेको छ । डब्लुएमओले विगत धेरै वर्षमा पहिलो पटक प्रशान्त महासागरमा एल निनोको प्रभाव निरन्तर रहेको बताएको छ ।

यो वर्षको दोस्रो त्रैमासमा यसको प्रभाव देखिने सम्भावना ९० प्रतिशत रहेको संस्थाले जनाएको छ । तर, यो प्रभाव कति गम्भीर हुन्छ भन्ने अनुमान गर्न गाह्रो छ । एल निनो एक मौसम घटना हो जुन हरेक केहि वर्षमा एक पटक हुन्छ । यो तब हुन्छ जब पूर्वी प्रशान्त महासागरमा पानीको माथिल्लो तह न्यानो हुन्छ । डब्लुएमओका अनुसार उक्त क्षेत्रको औसत तापक्रम फेब्रुअरीमा ०.४४ डिग्री सेल्सियसबाट जुनको मध्यमा ०.९ डिग्री सेल्सियस पुगेको थियो । अनुवाद गरिएको