काठमाडौं । दक्षिण अमेरिकी देश भेनेजुएलासँग विश्वको सबैभन्दा ठूलो तेल भण्डार छ । एक अनुमानअनुसार यो देशमा विश्वको कुल कच्चा भण्डारको १८.२% छ । यहाँ इन्धनको मूल्य विश्वमा सबैभन्दा कम छ । एक लिटर पेट्रोलका लागि ०.०२ डलर अर्थात १.६५ रुपैयाँ मात्र खर्च गर्नुपर्नेछ । यो पानी भन्दा सस्तो छ । अर्थात् भेनेजुएलामा ३५ लिटरको ट्यांकी भर्न १ सय रुपैयाँ पनि तिर्नुपदैन । यो देश कुनै समय विश्वको धनी राष्ट्र मध्ये एक थियो ।
तर, आज यो विश्वमा सबैभन्दा बढी मुद्रास्फीति भएको देशको रूपमा चिनिन्छ । खाद्यान्नको मूल्य आकाश छोएको छ । देशका लाखौं जनता भोकै सुत्नु पर्ने अवस्था छ । लाखौं मानिसहरू राम्रो जीवनको खोजीमा भेनेजुएलाबाट भागेका छन् । भेनेजुएलामा खानेकुरा र पेय पदार्थ यति महँगो छ कि धनीहरूलाई पनि आफ्नो जीवन धान्न गाह्रो भइरहेको छ । धेरै गरिबहरु पेट भर्न फोहोरमै थुप्रिएको फोहोर खान बाध्य छन् ।
वल्ड अफ स्ट्याटिस्टिक्सका अनुसार भेनेजुएलामा मुद्रास्फीति दर ४२९ प्रतिशत छ । यो संसारमा सबैभन्दा उच्च हो । भेनेजुएलाको मुद्रास्फीति भारतको तुलनामा १०० गुणा बढी छ । अब प्रश्न उठ्छ कि प्राकृतिक प्रकोपले भरिएको भेनेजुएलाको यस्तो अवस्था कसरी भयो ?
सन् १९९० को दशकमा भेनेजुएला दक्षिण अमेरिकाको पावरहाउस थियो । यसको हैसियत यो तथ्यबाट अनुमान लगाउन सकिन्छ कि सन् १९९७ मा तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति बिल क्लिन्टन दक्षिण अमेरिकाको भ्रमणमा जाँदा उनको पहिलो विन्दु भेनेजुएला थियो । तर सन् १९९९ मा ह्युगो चाभेज राष्ट्रपति भएपछि देशमा समाजवादी व्यवस्था लागू भयो ।
चाभेजले अमेरिकासँगको सम्बन्ध अन्त्य गरे र चीन र रुससँग सम्बन्ध अघि बढाए । चीन र रुसले भेनेजुएलालाई अर्बौं डलर ऋण दिएका छन् । सरकारले कल्याणकारी कार्यक्रममा धेरै खर्च गर्यो र सबै कुराको मूल्य तोकेको छ । जग्गा सरकारी सम्पत्ति घोषित भयो । चाभेजको मृत्युपछि निकोलस मदुरो राष्ट्रपति बने र उनले पनि पुरानो व्यवस्थालाई निरन्तरता दिए । उनले आर्थिक वृद्धि र मुद्रास्फीतिको तथ्यांक पनि दिन बन्द गरे ।
मदुरोले ऋण तिर्न मनलाग्दी रकम छापे । जसका कारण मुद्राको भाउ ह्वात्तै घटेको छ । तेल निर्यातमा भेनेजुएलाको निर्भरताले पनि यसमा असर गरेको छ । सन २०१४ मा, तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल १०० डलर थियो, जुन २०१६ मा २६ डलरसम्म घट्यो । आज यो लगभग ७५ डलर छ । कच्चा तेलको मूल्यमा आएको गिरावटले भेनेजुएलाको अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड भाँच्चियो ।
मादुरोले २०१९ मा मुद्रा नियन्त्रणमा छुट दिए । रूढीवादी आर्थिक नीतिका साथै सरकारी खर्चमा कमी र कर वृद्धिका कारण मुलुकमा मुद्रास्फीति झण्डै एक वर्षसम्म एक अंकमा रह्यो । तर गत वर्षको अन्त्यमा भेनेजुएलामा मुद्रास्फीति एकदमै बढेको छ । आजको अवस्था यस्तो बनेको छ कि धनी मानिसहरु पनि खानपान किन्न सक्ने अवस्थामा छैनन् ।
देशका बजारहरू खानेकुरा र पेय पदार्थले भरिएका छन् तर, तिनीहरू यति महँगो छन् कि थोरै मानिसहरूले मात्रै किन्न सक्छन् । मानिसहरु दिनको एक समय मात्र खाना खाइरहेका छन् वा परोपकारमा निर्भर छन् । देशको आधाभन्दा बढी जनसंख्या गरिबीमा बाँचिरहेका छन् । ४१ प्रतिशतभन्दा बढी मानिसले आफूले दिनमा एकपटक मात्रा खाना खाइरहेको बताएका छन् । ठूलो संख्यामा मानिसहरु अन्य देशमा पलायन भइरहेका छन् । अनुवाद गरिएको
