काठमाडौं । पछिल्ला तीन वर्षमा, विश्वव्यापी अर्थतन्त्रले दुई ठूला झट्का भोगेको छ । अब अमेरिकाको ऋण संकटको रूपमा विश्वलाई तेस्रो ठूलो झट्का लाग्ने सम्भावना निकै बढेको छ । विश्व अर्थतन्त्र पहिले कोरोना महामारीसँग र त्यसपछि सन् १९४५ पछि युरोपमा भएको सबैभन्दा ठूलो युद्धसँग लडिरहेको छ ।

यसपछि अमेरिकी सरकारले आफ्नो बिल तिर्न नसक्ने डर वित्तीय बजारमा हावी भएको छ । यो धेरै मानिसहरूका लागि अकल्पनीय कुरा हो । सायद कहिल्यै कसैले सोचेको थियो कि अमेरिकी सरकारले अमेरिकामा नगद संकटको सामना गर्नेछ । उसले आफ्नो बिल तिर्न सक्षम हुने छैन र टाट पल्टने खतरा बढनेछ । तर सत्यलाई नकार्न सकिँदैन ।

जताततै खाडल

ऋण सीमा बढाउन अमेरिकी सरकारको वार्ताले गति लिइरहेको संकेत शुक्रबार देखिएको थियो । ‘यदि यो भयो भने, यो २००८ को विश्वव्यापी वित्तीय संकटको निमन्त्रणा हुनेछ । जबकि, डिफल्टिङ एक लाख गुणा खराब हुनेछ’ डार्टमाउथ विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्रका प्राध्यापक र बैंक अफ इङ्गल्याण्डका पूर्व ब्याजदर निर्धारणकर्ता ड्यानी ब्लान्चफ्लावरले भने । उनले भने, ‘विश्वमा महाशक्ति मानिने देशले आफ्नो बिल तिर्न सकेन भने के हुन्छ ? यसले गम्भीर परिणाम ल्याउनेछ ।’

विश्वव्यापी बजारमा विनाश

अमेरिकी सरकारले आफ्ना ऋणदाताहरूलाई समयमै भुक्तानी गर्नेछ भन्ने विश्वास नै विश्वव्यापी वित्तीय प्रणालीको सहज कार्यको आधार हो । यसले डलरलाई विश्वको रिजर्भ मुद्रा र अमेरिकी ट्रेजरी सेक्युरिटीहरूलाई विश्वभरका बन्ड बजारहरूको आधार बनाउँछ । ‘यदि ट्रेजरीको भुक्तानी प्रतिबद्धताहरूको विश्वसनीयमा प्रश्न उठयो भने यसले विश्वव्यापी बजारमा विनाश निम्त्याउन सक्छ,’ वाशिंगटनको थिंकटयांक, पीटरसन इन्स्टिच्युट फर इन्टरनेशनल इकोनोमिक्सका वरिष्ठ फेलो मौरिस ओब्स्टफेल्डले भने ।

सेयर बजारमा संकट

सन २०११मा, प्रमुख यूएस सूचकांक एसएण्डपी–५०० अमेरिकी ऋण सीमा बढाउने गतिरोधको समयमा १५ प्रतिशत भन्दा बढीले घटेको थियो । सम्झौता भइसकेपछि पनि परिसूचक निरन्तर ओरालो लागेको थियो । ऋण सिलिङ् संकटको अनिश्चितता समाप्त भएपछि बजार तुरुन्तै सुधार हुन्छ भन्ने होइन । २०११ मा समझौता पछि पनि, एसएण्डपी ५०० मा गिरावट जारी रहेको थियो । जुन ५ को तथाकथित ‘एक्स डेट’ नजिक आउँदा पनि सेयर बजारहरू सम्भावित पूर्वनिर्धारितबाट धेरै हदसम्म टाढिएका थिए । ट्रेजरी सेक्रेटरी जेनेट येलेन अझै पनि समयमै सम्झौता हुनेमा विश्वस्त छन् ।

सम्झौतापछि पनि संकट कायमै रहनेछ

‘मेरो चिन्ता मध्ये एउटा यो हो कि यदि त्यहाँ सम्झौता भए पनि, वित्तीय बजारमा ठूलो संकट हुन सक्छ,’ जेनेटले बुधबार भनिन । रेटिङ एजेन्सी फिचले अमेरिकाको ट्रिपल ए क्रेडिट रेटिङलाई सम्भावित डाउनग्रेडको लागि घडीमा राखेको छ । मूल्याङ्कनमा सानो गिरावटले पनि अमेरिकी सरकारको ट्रिलियन डलर ऋणको मूल्य निर्धारणलाई असर गर्नेछ । र यसले अमेरिकाको लागि भविष्यको ऋण अझ महँगो बनाउनेछ ।

क्षतिको अनुमान गर्न सकिँदैन

अमेरिका इतिहासमा कहिल्यै चुकेको छैन । यसले यसको परिमाण कति विनाशकारी हुनेछ र यसको सामना गर्न के तयारी गर्नुपर्छ भनेर भविष्यवाणी गर्न असम्भव बनाउँछ । भर्खरै विश्व बैंकका अध्यक्ष डेभिड मालपासले सीएनएनलाई भने कि संस्थाहरूसँग यो खतरा व्यवस्थापन गर्न विशेष वार रुम वार रुम छैन । यद्यपी, उनले पूर्वनिर्धारितको आशा नगरेको पनि बताए ।

जेपी मोर्गनसँग वार रुम छ

यद्यपि यस्तो वार रुम जेपी मोर्गनसँग छ । विश्वव्यापी ऋणदाताका सीईओ जेमी डिमोनले ब्लूमबर्गलाई भने कि बैंकले सम्भावित अमेरिकी डिफल्टको लागि तयारी गर्न साप्ताहिक बैठकहरू आयोजना गरिरहेको छ । उनले मे २१ गतेदेखि हरेक दिन भेट्ने कुरा पनि गरेका थिए ।

१० ट्रिलियन डलरको घरेलु सम्पत्ति नष्ट हुनेछ

मूडीज एनालिटिक्सका अर्थशास्त्रीहरू विश्वास गर्छन् कि एक हप्ता लामो नगद संकटले अमेरिकी जीडीपी ०.७ प्रतिशतले घट्न सक्छ र १५ लाख रोजगारी गुम्न सक्छ । यदि राजनैतिक गतिरोध अझ बढ्यो भने, ट्रेजरीले ऋण भुक्तानीलाई अन्य बिलहरू भन्दा प्राथमिकता दिएमा, अमेरिकी अर्थतन्त्रमा प्रहार विनाशकारी हुनेछ । उनले लेखेका छन्, ‘जीडीपी ४.६ प्रतिशतले घट्नेछ । जसका कारण ७८ लाख रोजगारी गुम्ने छन् । सेयर बजार घट्नेछ । करिब १० ट्रिलियन डलरको आन्तरिक सम्पत्ति नष्ट हुनेछ । र ऋण धेरै महँगो हुनेछ ।’ उनले अमेरिकाको डिफल्टले देशमा ठूलो मन्दी आउने र यसले विश्व अर्थतन्त्रलाई डुबाउने बताए । अनुवाद गरिएको