काठमाडौं । ब्रान्डहरूले भरिएको यो संसारमा, केही ब्रान्डहरू तिनीहरूको मौलिक उत्पादनको पर्यायवाची बनेका छन् । ती थोरै ब्रान्डहरू मध्ये एक हो… कोलगेट । संसारको सबैभन्दा ठूलो र पहिलो व्यावसायिक टूथपेस्ट कम्पनी । तपाईंले यसको उत्पादनहरू संसारको हरेक कुनामा पाउनुहुनेछ । तर, के तपाईलाई थाहा छ यो २०० वर्ष भन्दा पुरानो टूथपेस्ट कम्पनीले टूथपेस्ट बनाउन सुरु गरेको थिएन । प्रारम्भिक दिनहरूमा, कम्पनीले कोलगेट नामबाट साबुन, मैनबत्ती, परफ्यूम बनाउँथ्यो । तर, आज कोलगेट भारत र अमेरिकामा सबैभन्दा लोकप्रिय टुथपेस्ट निर्माता हो ।

कोलगेटका पूर्व सीईओ राम राघवन, भारतको ‘ब्रान्ड इक्विटी मोस्ट ट्रस्टेड ब्रान्ड्स’ को सूचीमा शीर्ष–५ मा रहेका कोलगेटको सफलताको रहस्य परिवर्तन नै रहेको बताउँछन् । अहिले कम्पनी आफ्नो टूथपेस्ट ट्युबमा आएको परिवर्तनका कारण चर्चामा छ । कोलगेटले पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने टुथपेस्ट ट्युबहरू बनाउँदैछ । जुन पहिलेको भन्दा १६% हल्का हुनेछ र १६% कम प्लाष्टिकको प्रयोग हुनेछ ।

कोलगेटको सुरुवात

बेलायतमा जन्मेका विलियम कोलगेट सुरुदेखि नै व्यापारी बन्न चाहन्थे । यस उद्देश्यका लागि उनी सानै उमेरमा अमेरिका आएका थिए । त्यसपछि सन् १८०६ मा उनले आफ्नै नाममा कोलगेट कम्पनी स्थापना गरे । सुरुमा यो कम्पनीको ब्यानरमा न्युयोर्कमा साबुन, मैनबत्ती र परफ्युम बेचिन्थ्यो । तर, उनले यो व्यवसायबाट खासै नाफा कमाउन सकेनन् । १८५७ मा विलियमको मृत्यु पछि, उनका छोरा शमूएल कोलगेटले व्यापारको जिम्मा लिए । नाफा नआएपछि छोराले १८७३ मा टुथपेस्ट बनाउने व्यवसाय सुरु गरे ।

घिउजस्तै बक्समा प्याक

त्यतिबेला कोलगेटको टुथपेस्ट त बन्यो । तर, मेसिन नहुँदा प्याकिङमा समस्या भएको थियो । त्यसपछि एक दिन शमूएलले घिउको बक्सा देखे र टूथपेस्टलाई बक्समा राखेर बेच्न थाले । बिस्तारै व्यवसाय चल्न थालेपछि प्याकेजिङमा सुधार हुँदै गयो । टुथपेस्टलाई ट्युबमा राखेर सुरु गरिएको थियो । सन् १८९६ मा जब टुथपेस्ट ट्युबमा आयो त्यसपछि प्रयोग गर्न सजिलो भयो । जनतामा यसको लोकप्रियता पनि बढ्यो । यही लोकप्रियता देखेर सन् १९२८ मा पाल्मोलिभ नामक साबुन निर्माताले कोलगेट किन्यो र १९५३ मा यसको नाम परिवर्तन गरी कोलगेट–पाल्मोलिभ राखियो ।

प्रि, स्याम्पल मार्केट रणनीतिले बन्यो विश्वको नम्बर एक

अमेरिकी बजारमा द्रुत रूपमा विस्तार गर्नुपर्ने थियो । यसअन्तर्गत सन् १९११ मा मार्केटिङ रणनीति अपनाइयो । विद्यालय र दन्त चिकित्सकहरूलाई २० लाख टूथपेस्टको निःशुल्क नमूना वितरण गरियो । यसपछि सन् १९३० मा कोलगेट अमेरिकी शेयर बजारमा सूचीकृत भएको थियो भने भारतमा सन् १९३७ मा सूचीकृत भएको थियो । नेशनल डिटर्जेन्ट लिमिटेड नाम अन्तर्गत १०७७ मा पाकिस्तानमा सूचीबद्ध भयो । अहिले कोलगेट २०० भन्दा बढी देशहरूमा उपलब्ध हुन्छ ।

अमेरिकामा जब अन्य ब्रान्डको आए तब कोलगेटले नवप्रवर्तनको विधि अपनायो । केही वर्षमा कोलगेट अमेरिकाको बजार लिडर बन्यो । तर त्यसपछि त्यहाँ पिएण्डजी कम्पनीको टूथपेस्टको प्रवेश थियो, जसले कोलगेटलाई कडा टक्कर दियो । पिएण्डजी फ्लोराइड टूथपेस्टको साथ बजारमा आएको थियो । १९६६ यो टूथपेस्ट यति प्रसिद्ध भयो कि यसले कोलगेटलाई पछाडि पार्यो । यस्तो अवस्थामा कोलगेटले आफ्नो रणनीति परिवर्तन गर्न बाध्य भयो । बजारमा बाँच्न चाहने हो भने निरन्तर आविष्कार गर्नुपर्छ भन्ने बुझेको कोलगेट कम्पनीलेसन् १९६४ मा कोलगेटले फ्लोराइड टुथपेस्ट पनि लन्च गर्यो । कम्पनीले टूथपेस्टमा नुनदेखि पुदिनासम्मका एकपछि अर्को शृङ्खलाबद्ध परीक्षणहरू गर्यो ।

भारतमा सफल

भारतमा सफल हुनका लागि कम्पनीले गाउँ–गाउँमा बलियो सञ्जाल बनाएको छ । कम्पनीले कोलगेटलाई हरेक घरमा पुर्याउन चाहेको थियो । पसलहरूमा यसलाई अलग बनाउनको लागि यसले आफ्नो प्याकिङमा रातो रङ हाइलाइट गरेको छ । विद्यालयमा निशुल्क दन्त परिक्षण र नमूना दिएर घरघरमा स्थान बनाएको छ । मुस्कान अभियानको अतिरिक्त, कोलगेटले प्रमुख कार्यक्रमहरूमा निःशुल्क नमूनाहरू वितरण गरिरहन्छ ।

यसका साथै कोलगेटले बजार प्रवेश हासिल गर्न अधिग्रहण पनि गर्यो । कोलगेटकोे १९६०–७० को दशकमा फोरहन्स टूथपेस्टसँग प्रतिस्पर्धा थियो । तर आज यो ब्रान्ड कतै फेला पर्दैन । त्यसपछि बिनाका आयो जुन पछि सिबाका भयो । जुन पछि कोलगेटले किनेको थियो । भारतमा आज दन्त हेरचाह बजार लगभग १५ हजार करोड भारतीय रुपैयाँको छ । यसमा पनि टूथपेस्टको बिक्री सबैभन्दा बढी छ र कोलगेट झण्डै ५० प्रतिशत बजार हिस्साको साथ अग्रस्थानमा छ ।

कम्पनीको फोकस मार्केटिङमा बढी

विज्ञहरूका अनुसार मुख हेरचाहको बजारमा प्रविधि कुनै बाधा होइन, यहाँ प्रतिस्पर्धा मार्केटिङमा छ र यसमा कोलगेटले सधैं जित हासिल गरेको छ । कोलगेटले १९८० को दशकमा भारतीय बजारमा बलियो स्थान बनाएको थियो, त्यसपछि क्लोज–अप आयो र टूथपेस्टको रूप र अनुभूतिलाई पूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्यो । यसले कोलगेटलाई कडा चुनौती दिएको छ । सुरुदेखि नै, कोलगेटले प्रतिस्पर्धीहरूको उत्पादन प्रक्षेपणको लागि पर्खिरहेको हुन्छ । यदि तिनीहरूको उत्पादन सफल भयो भने, उसले पनि सोही खण्डमा आफ्नै उत्पादन लन्च गर्दछ ।

त्यसैले कम्पनीले अनुसन्धानमा धेरै पैसा खर्च गर्दैन, ब्रान्ड रिकल मूल्यको कारण, मानिसहरूले आफै कोलगेटका उत्पादनहरू खरिद गर्छन् । कोलगेटले अन्य ब्रान्डहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न कोलगेट जेल, कोलगेट सेन्सेटिभ, कोलगेट हर्बल, कोलगेट एक्टिभ साल्ट र कोलगेट टोटल, कोलगेट डायबेटिक्स आदिजस्ता उप–ब्रान्डहरू लन्च गर्यो ।

स्पेस टुथपेष्ट बनाउँदै

अन्तरिक्ष यात्रीहरूले अन्तरिक्षमा पनि कोलगेट टुथपेस्ट प्रयोग गर्न सक्नेछन् । कोलगेटले गत वर्ष नासासँग सम्झौता गरेको थियो । यसअन्तर्गत, नासाको सहयोगमा कोलगेटले आफ्नो अनुसन्धान टोलीलाई त्यहाँको मौखिक स्वच्छता बुझ्न अन्तरिक्षमा पठाउनेछ । यसका लागि पूर्व अन्तरिक्ष यात्री डा. क्याडी कोलम्यानलाई कोलगेटको सल्लाहकार बनाइएको छ ।

यसको मद्दतले अन्तरिक्ष यात्रीहरूले चाँडै माइक्रोग्रेभिटी अन्तरिक्षमा यात्रा गर्दा कोलगेट प्रयोग गर्न सक्नेछन् । समग्रमा, यस सम्झौताअन्तर्गत कोलगेटको सम्पूर्ण जोड यस्तो टुथपेस्ट बनाउनमा छ जसले अन्तरिक्षमा कम पानी प्रयोग गरेर पनि दाँतको हेरचाह गर्न सक्छ । अनुवाद गरिएको