काठमाडौं । भारतले रुसबाट सस्तो कच्चा तेल किनेर प्रशोधन गरी बिक्री गरिरहेको छ । यसरी युक्रेन युद्धको एक वर्षभन्दा बढी समयपछि भारत युरोपमा तेलको प्रमुख आपूर्तिकर्ता बनिरहेको छ । नयाँ दिल्लीले मस्कोसँग सम्बन्ध तोड्न पश्चिमी दबाबको प्रतिरोध गरेको छ र यसको सट्टा पैसा बचत र मुद्रास्फीति घटाउने थप लाभहरूसहित आफ्नो लामो समयको सहयोगी रूससँग व्यापार सम्बन्ध बलियो बनाउन रोजेको छ ।

रूस भारतको नम्बर एक आपूर्तिकर्ता

भारत अमेरिका र चीन पछि विश्वमा कच्चा तेलको तेस्रो ठूलो उपभोक्ता हो र आफ्नो तेल आवश्यकताको ८५ प्रतिशत आयात गर्दछ । पहिले भारतको मुख्य आपूर्तिकर्ता मध्यपूर्व थियो, तर अब रूस पहिलो नम्बरमा छ ।अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सीका अनुसार, भारतले मार्चमा रूसबाट प्रति दिन १.६ मिलियन ब्यारेल कच्चा तेल आयात गरेको थियो, जुन यसको कुल तेल आयातको ४० प्रतिशत हो । रूसी ऊर्जा कम्पनी रोजनेफ्टका सीईओ इगोर सेचिनले भारतको भ्रमणपछि सरकारी तेल कम्पनी इन्डियन आयललाई आपूर्ति उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि गर्ने सम्झौताको घोषणा गरे ।

भारतले अर्बौं डलर बचत गरिरहेको छ

एक भारतीय सांसदले गत वर्षको डिसेम्बरमा संसदमा भनेका थिए कि युद्ध सुरु भएको १० महिनामा भारतले रुसबाट अनुदानमा कच्चा तेल आयात गरेर ३.६ बिलियन डलर बचत गरेको छ । त्यसबेलादेखि बचत बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ किनभने भारतले रूसको फ्ल्यागशिप उराल कच्चा तेल खरिद गर्न जारी राखेको छ ।

एनर्जी कार्गो ट्रयाक्स रिपोर्टका अनुसार जुन डिसेम्बरमा प्रस्तुत गरिएको जी७ देशहरूले रूसी तेल खरिदमा प्रति ब्यारेल मूल्य सीमा ६० डलरभन्दा माथि छ । भारतीय विदेश मन्त्री एस जयशंकरले नोभेम्बरमा मस्को भ्रमणको क्रममा भनेका थिए–‘विश्वको तेस्रो ठूलो तेल र ग्यास उपभोक्ताको रूपमा, एक उपभोक्ता जसको आयस्तर धेरै उच्च छैन् । भारतीय उपभोक्ताका लागि अन्तर्राष्ट्रिय बजारहरूमा सर्वोत्तम सम्भव पहुँच सुनिश्चित गनु हाम्रो आधारभूत दायित्व हो ।’

भारतले पनि तेल निर्यात गरिरहेको छ

भारतसँग २३ तेल रिफाइनरीहरू छन् जसले एक वर्षमा २४९ मिलियन टन तेल प्रशोधन गर्दछन । जसले यसलाई विश्वको चौथो ठूलो तेल रिफाइनरीको रुपमा चिनाउँछ । एशियाका सबैभन्दा धनी व्यक्ति मुकेश अम्बानीको रिलायन्स इन्डस्ट्रीजले गुजरातमा संसारको सबैभन्दा ठूलो रिफाइनरी चलाउँछ, जहाँ यसले रूसी तेलको खरिद बढाएको छ ।

ऊर्जा कार्गो ट्रयमकर भोर्टेक्साका अनुसार रिलायन्सले भारतमा आउने रुसी कच्चा तेलको ४५ प्रतिशत आयात गर्छ । परिष्कृत उत्पादनको अधिकांश भारतीय उपभोक्ताहरूमा जान्छ । भारत अतिरिक्त पेट्रोल र डिजेलको प्रमुख आपूर्तिकर्ताको रूपमा उभिएको छ । भारतले पनि परिष्कृत उत्पादन युरोप र अन्य ठाउँमा पठाउँदै आएको छ ।

जबकि मस्कोमा प्रतिबन्धको बावजुद, यो इयु नियमहरूको उल्लंघन होइन किनकि परिष्कृत उत्पादनहरू रूसी उत्पादन मानिँदैन । ‘रूसी तेल बिना संसारमा बाँच्न धेरै गाह्रो हुनेछ,’ भोर्टेक्सका प्रमुख अर्थशास्त्री डेभिड भिचले एएफपी समाचार एजेन्सीलाई भने । उनले मस्कोलाई पूर्णतया बहिष्कार गर्दा ‘गहिरो मन्दी’ निम्तिन सक्ने बताए ।

अब बन्द गर्नुपर्छ : युरोपेली बिदेश प्रमुख

यता युरोपेली संघका विदेश नीति प्रमुख जोसेप बोरेलले रुसी तेललाई प्रशोधित इन्धनका रूपमा भारतले युरोपमा बिक्री गरेको भन्दै युरोपेली संघले कारबाही गर्नुपर्ने बताएका छन् । मंगलबार फाइनान्सियल टाइम्समा प्रकाशित एक लेखमा, ‘रुसबाट भारतमा तेलको प्रवाह रोक्न हामीले कदम चाल्नु पर्छ’ भनेका छन् ।

मस्कोले युक्रेनमा आक्रमण गरेदेखि रूसी तेलको सबैभन्दा ठूलो खरीददारहरू मध्ये एक भारत भएको उल्लेख गर्दै सो उनले सो कदम रोक्नका लागि प्रयास गर्नुपर्ने बताएका छन् । ‘यदि डिजेल वा पेट्रोल युरोपमा प्रवेश गर्दैछ, भारतबाट रुसी तेल आउँदैछ भने यो निश्चित रूपमा छलछाम हो र युरोपेली सदस्य राष्ट्रहरूले अब नयाँ कदम चाल्नु पर्छ,’ उनले भनेका छन् ।

‘यदि तिनी (भारत) ले बेच्छ हामी (युरोप) कसले किन्दैछ भनेर अब हेर्नुपर्छ,’ उनले अगाडि भनेका छन् । अहिलेसम्म रुसी तेल युरोपमा बेच्ने भारतको काम कारबाही रोक्नका लागि युरोपेली संघले कुनै कदम चालेको छैन । यद्यपि, बोरेलले भनेका छन् कि अब उनले यो मुद्धा भारतका विदेशमन्त्रीसँग उठाउनेछन्, जसलाई उनले आगामी मंगलबार भेट्दैछन् । अनुवाद गरिएको