काठमाडौं । गहुँको मूल्य नियन्त्रण गर्न भारत सरकारले गहुँको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । सरकारले खाद्य सुरक्षा आवश्यकता पूरा गर्न आन्तरिक आपूर्तिमा सहज महसुस नगरेसम्म गहुँ निकासीमा प्रतिबन्ध जारी रहने मंगलबार जनाएको छ । भारतीय खाद्य संस्थान (एफसीआई) का अध्यक्ष तथा प्रबन्ध निर्देशक अशोक के मीनाले पत्रकार सम्मेलनमा बेमौसमी वर्षाका कारण गहुँ उत्पादनमा असर नपरेको बताए । वर्षापछि पनि यस वर्ष गहुँको कुल उत्पादन ११ करोड २० लाख टन हुने छ । नयाँ गहुँबालीको सरकारी खरिद सुरु भएको र सोमबार मध्यप्रदेशमा न्यूनतम समर्थन मूल्य (एमएसपी) मा करिब १० हजार ७२७ टन गहुँ खरिद गरिएको उनले बताए ।
विश्वको दोस्रो ठूलो गहुँ उत्पादक भारतले बढ्दो घरेलु मूल्यलाई नियन्त्रण गर्ने उपायको रूपमा मे २०२२ मा गहुँ निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो । मीनाले पत्रकारलाई भने, ‘जहाँसम्म आम नागरिकको खाद्य सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने सरकारको सवाल छ, गहुँ निकासी गर्न दिइने छैन । तसर्थ, जबसम्म देशले आपूर्तिमा सहज महसुस गर्दैन, गहुँमा निर्यात प्रतिबन्ध जारी रहनेछ । उनले यस वर्ष गहुँ उत्पादन हुने अपेक्षाले भारतीय बजारमा सरकारी खरिद र सामान्य उपभोग दुवैको पर्याप्त आपूर्ति सुनिश्चित हुने बताए । कृषि मन्त्रालयको दोस्रो अनुमान अनुसार सरकारले २०२३–२४ बाली वर्ष (जुलाई–जुन) मा कीर्तिमानी ११२.१८ मिलियन टन गहुँ उत्पादन हुने अनुमान गरेको छ ।
रेकर्ड उत्पादन अपेक्षित
मौसमको उतारचढावलाई मध्यनजर गर्दै भारतको कृषि मन्त्रालयले कीर्तिमानी गहुँ उत्पादन हुने अनुमान गरेको मीनाले बताए । ‘अन्नको गुणस्तरमा असर पर्ने भएकाले वर्षा चिन्ताको विषय हो । वर्षासँगै तापक्रम पनि घट्नु हो । पूर्ण परिपक्वताको लागि कम तापक्रम गहुँ बालीको लागि राम्रो छ । त्यसैले गहुँ उत्पादनको अनुमानित मात्रा हासिल हुने सम्भावना छ । यसबाट सरकारको तीन करोड ४१ लाख ५० हजार टन गहुँ खरिद गर्ने लक्ष्य पनि पूरा हुनेछ ।’ एफसीआईले गहुँ खरिद अभियान सुरु गरेको मीनाले बताए । मार्च २७ मा मध्य प्रदेशमा करिब १० हजार ७२७ टन गहुँ खरिद गरिएको थियो ।
उनले भने, ‘पहिलोपटक मध्यप्रदेशबाट गहुँ आउन सुरु भएको छ । करिब १० हजार ७२७ टन खरिद भएपनि सोमबार ५ लाख ५६ हजार टनको आएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा सोही मितिमा खरिद शून्य थियो । यो वर्ष छोटो अवधिको बाली काट्ने भएकाले गहुँ निकै आएको हो । देशभरका खरिद केन्द्रहरू खुला रहनेछन् । पञ्जाब र हरियाणामा अप्रिल १ बाट खरिद सुरु हुनेछ । आइसिआइले मार्केटिङ वर्ष २०२३–०२४ (अप्रिल–मार्च) मा पंजाबबाट १३.२ मिलियन टन, हरियाणाबाट ७५ लाख टन र मध्य प्रदेशबाट ८० लाख टन गहुँ खरिद गर्ने लक्ष्य राखेको छ । वर्षाले प्रभावित गहुँबालीका लागि गुणस्तरीय मापदण्डमा ढिलाइ हुने हो कि भनेर प्रश्नमा मीनाले भने, ‘आवश्यक परे अवस्थाको मूल्यांकक गर्न टोली पठाइनेछ । टोलीले बुझाएको प्रतिवेदनका आधारमा निर्णय गर्नेछौं ।
उनले यो वर्ष प्रक्षेपित कीर्तिमानी उत्पादन हुने र खरिद लक्ष्य पनि पूरा हुनेमा सरकार विश्वस्त रहेको बताए । गहुँ र गहुँको पीठोको बढ्दो मूल्यलाई नियन्त्रण गर्न खुला बजार बिक्री योजना (ओएमएसएस) अन्तर्गतको बफर स्टकबाट गहुँ बिक्री गर्ने सम्बन्धमा मीनाले मूल्य स्थिर भएकाले तत्कालका लागि बन्द गरिएको बताए । बजारमा बिक्री हुने गहुँको परिमाणका कारण माघको अन्तिम साता प्रतिकिलो ३० रुपैयाँबाट घटेर मूल्य अहिले २२–२३ रुपैयाँमा झरेको छ । अनुवाद गरिएको
