काठमाडौं । डी–मार्ट भनेको भारतको वालमार्ट हो । त्यो कम्पनी जसले न होली भन्छ न तिहार । यसको एउटा मात्र नारा छ–‘कम किन्नुहोस्, सस्तो बेच्नुहोस् ।’ राधाकृष्ण दमानी डी–मार्ट सुरु गर्नुअघि धेरैपटक अमेरिका पुगेका थिए । उनी विश्वको सबैभन्दा ठूलो रिटेल कम्पनी वालमार्टका संस्थापक सैम वाल्टनको खुद्रा सिद्धान्त बुझ्न चाहन्थे । पछि उनले आफ्नो कम्पनीमा ‘हरेक दिन कम मूल्य र हरेक दिन कम लागत’ भन्ने सिद्धान्त पनि लागू गरे ।

आज करिब २० वर्षदेखि उपस्थित रहेको डी–मार्ट बचत का देशभर ३०० भन्दा बढी स्टोरहरू छन् । हाल डी मार्ट यसको संस्थापक दमानीका कारण चर्चामा छ । दमानीले हालै सबैभन्दा ठूलो घरजग्गाको कारोबार गरेर सबैलाई चकित पारेका छन् । उनले मुम्बईमा १२३८ करोड रुपैयाँमा २८ लक्जरी अपार्टमेन्ट किनेका छन् ।

दमानीका कैयौं बिजनेस मोडलहरू असफल भएपछि बनेको डी–मार्ट

डी–मार्ट सुरु गर्नुअघि दमानीले पहिलो पटक बल बेयरिङ व्यवसाय सुरु गरे पनि त्यसले काम गरेन। यसैबीच बुबाको मृत्यु भयो । दमानीले नयाँ काम सुरु गरे । सेयर बजारमा पाँच हजार रुपैयाँ लगानी गरेर कारोबार गर्न थाले । दमानीले सन् १९९० सम्म साना कम्पनीमा लगानी गरेर करोडौं कमाए । सन् १९९९ मा मुम्बईमा नै अर्को फ्रेन्चाइजी बिजनेस मोडल सुरु भयो। दमानीको यो बिजनेस मोडल पनि असफल भयो । त्यसपछि २००२ साल आयो जब दमानीले पवई, मुम्बईमा डी–मार्टको पहिलो स्टोर सुरु गरे, जो राम्रो चल्यो ।

डी–बचतको वर्षभरि अफरका तीन कारण

डी–बचतले आफ्नो छुट आइडियाका कारण सफल भयो, यो सबैलाई थाहा छ । तर के तपाईलाई थाहा छ वर्षभर अफर दिएर पनि कम्पनी कसरी घाटामा जाँदैन ! यसका तीन कारण रहेका छन् । पहिलो कारण यो हो कि डी–बचत को कुनै पसल भाडामा छैन् । कम्पनीले आफ्नै भवन खरिद गर्छ । पट्टा अवधि पनि तीस वर्ष भन्दा बढी छ ।
दोस्रो कारण भनेको स्टोरमा केही मुख्य ब्रान्डहरू मात्र हुनु र धेरैभन्दा धेरै आफ्नै ब्रान्डका वस्तुहरू बोक्नु हो । धेरै ब्रान्डेड सामानले ग्राहकलाई अन्योलमा पारेको कम्पनीको विश्वास छ ।
तेस्रो कारण जतिसक्दो चाँडो स्टक लिक्विडेट गर्नु हो । जहाँ एकातिर डी–बचत को इन्भेन्टरी टर्न ओभर टाइम करिब ३० दिनको हुन्छ । जबकि, अधिकांश कम्पनीको समय ७० दिन रहेको छ ।

अन्य स्टोरहरूको तुलनामा धेरै सफल हुने डी–बचत को सूत्र

डी–बचत अन्य कम्पनीहरू भन्दा धेरै कारणहरूले फरक छ । यसको सफलताको कारण पसल भाडामा लिनु र धेरै ब्रान्डहरू नहुनु हो। यसबाहेक, डी–बचत को सूत्र यो छ कि तिनीहरूले कुनै पनि मल वा सपिङ कम्प्लेक्समा आफ्नो स्टोरहरू खोल्दैनन् । साथै, हामी हाम्रा स्टोरहरूसँग सम्बन्धित विक्रेताहरू र आपूर्तिकर्ताहरूको विशेष हेरचाह गर्छौं । उहाँले तिनीहरूलाई कुनै पनि हालतमा निराश पार्नुहुन्न । तपाईंको विक्रेताहरूलाई तुरुन्तै भुक्तान गर्नुहोस् । यसले उनीहरूलाई सस्तो सामान दिन्छ । त्यसपछि आफैं सस्तोमा बेच्छन् ।

थप स्टोर खोल्ने दौडमा डी मार्ट सामेल भएन

अन्य कम्पनीको तुलनामा डी मार्टको नयाँ स्टोर खोल्ने गति निकै सुस्त छ । सबै कुरामा लामो समयसम्म सोच्नुपर्ने दमानीको विश्वास छ । यही कारण हो कि नयाँ स्टोर खोल्ने होस् वा नयाँ उत्पादन लन्च गर्ने होस्, डी–बचत हतार गर्दैन। एकातिर, २००६ मा सुरु भएको रिलायन्स रिटेलको आज १०,००० भन्दा बढी स्टोरहरू छन् । अर्कोतर्फ, सन् २००२ देखि सञ्चालनमा आएको डी–मार्टमा अझै ४ सयभन्दा कम स्टोर छन् । डी–बचत ले आफ्ना अधिकांश खुद्रा स्टोरहरू मध्यम–वर्गीय आवासहरूमा खोल्छ, जहाँ सम्पत्तिको मूल्य पनि कम छ । हाल, यस रिटेल चेनसँग देशको १० राज्य, एक केन्द्र शासित प्रदेश र एनसीआरमा स्टोरहरू छन्। अहिले यसमा १० हजारभन्दा बढी कामदार छन् । कम्पनीले करारमा पनि कर्मचारीलाई रोजगारी दिएको छ । करारमा ३० हजारभन्दा बढी कर्मचारी छन् ।

डी–मार्टको सम्पूर्ण व्यवसाय दमानीका दुई छोरीहरूको रेखदेखमा चल्छ

डी–मार्ट रिटेल चेन सञ्चालन गर्ने कम्पनी एभिन्यू सुपरमार्केटका संस्थापक राधाकृष्णका तीन छोरी छन् । जेठी छोरी मधु, दोस्रो छोरी मञ्जरीको विवाह चर्चित चण्डक विकासकर्ताको परिवारमा भएको छ । मधुले अभय चण्डकसँग र मञ्जरीले आदित्यसँग विवाह गरेकी छन् । चण्डक परिवार मुम्बईको प्रसिद्ध र धनी परिवार मध्ये एक हो । दमानीकी कान्छी छोरीको नाम ज्योति हो । हाल दमानीकी जेठी छोरी मधु र दोस्रो छोरी मञ्जरीको रेखदेखमा डी–मार्ट चेन स्टोरको व्यवसाय चलिरहेको छ । उनी कम्पनीसँग सम्बन्धित सबै महत्वपूर्ण निर्णयहरू लिन्छिन् । अनुवाद गरिएको