काठमाडौं । सन् २०२२ मा अन्तराष्ट्रिय स्तरमा यस्ता १० वटा घटना घटेका छन् जसले जनतामा कौतुहलता कायम राखेको छ । सन् २०२२ सकिएको छ र नयाँ वर्ष शुरु भइसकेको छ । जब हामी २०२२ लाई अब फर्केर हेर्छौ सन २०२२ विश्वव्यापी स्तरमा साँचै उथलपुथलको रहेको जस्तो देखिन्छ ।

तेस्रो विश्वयुद्धको आवाज, रूढिवादी देशहरूमा आफ्नो अधिकारको लागि आवाज उठाउने महिलाहरू, कू, आर्थिक संकटमा डुबेका देशहरू यस वर्ष संसारले हामीलाई राम्रो, नराम्रो र चकित पार्ने घटनाहरूद्वारा आश्चर्यचकित गर्यो सन् २०२२ मा विश्व स्तरमा भएका यस्ता घटना र घटनाक्रमलाई लिएर आएका छौं, जसले विश्वमा धेरै हेडलाइन बनाएका छन् र जनतामा जिज्ञासा राखेका छन् ।

१. रुस–युक्रेन युद्ध

२४ फेब्रुअरी २०२२ मा रसियाले सबै डरलाई सत्य साबित गर्दै युक्रेनमा आक्रमण ग¥यो र यो घटनाले विश्व परिस्थितिलाई नाटकीय रूपमा परिवर्तन ग¥यो । विश्वले रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको युद्धको घोषणा आ–आफ्नो टेलिभिजनमा सुने । दोस्रो विश्वयुद्ध पछि युरोपेली देशमा मस्कोको सबैभन्दा ठूलो आक्रमणले लाखौं मानिसहरूलाई आफ्नो घर छोड्न बाध्य तुल्यायो । यस युद्धमा अहिलेसम्म लाखौं सैनिक र आम नागरिकको ज्यान गएको छ । थप रूपमा, रसिया–युक्रेन युद्धले विश्वको आपूर्ति श्रृंखलाहरूमा असमान रूपमा ठूलो प्रभाव पारेको थियो । जसका कारण तेलदेखि लिएर खाद्यवस्तुको मूल्य ह्वात्तै बढेको छ ।

२. अमेरिकी सभामुखको ताइवान भ्रमण

अमेरिकी संसदकी सभामुख न्यान्सी पेलोसी चीनबाट बढ्दो चेतावनी र धम्कीलाई बेवास्ता गर्दै अगस्ट २ मा ताइवान पुगेकी थिइन् । त्यतिन्जेलसम्म रुस–युक्रेन युद्धबाट डराएको विश्वको नजर अमेरिका र चीनबीचको बढ्दो तनावतिर गएको थियो । राष्ट्रपति बिडेन र उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसपछि ज्येष्ठताको आधारमा तेस्रो स्थानमा रहेको पेलोसीको यो भ्रमण पनि विशेष थियो किनभने उनी विगत २५ वर्षमा ताइवान भ्रमण गर्ने अमेरिकाको सर्वोच्च निर्वाचित प्रतिनिधि थिइन् । ताइवानलाई आफ्नो भनी दाबी गर्ने चीनले यस भ्रमणको कडा विरोध गरेको छ र ताइवानसँग जोडिएको समुद्री क्षेत्रमा आफ्नो सैन्य गतिविधि बढाएर आक्रोश प्रकट गरेको छ ।

३. इरानदेखि अफगानिस्तानसम्म महिलाको विरोध

इरानकी २२ वर्षीया कुर्दिश महिला महसा अमिनीलाई हिजाब राम्रोसँग नलगाएको भन्दै प्रहरीले हिरासतमा लिएको थियो र हिरासतमै मृत्यु भएको थियो । यो घटनापछि इरानमा यस्तो विरोध भयो कि त्यहाँको रूढीवादी सरकारले सोचेको पनि थिएन । सडकदेखि कलेजसम्म महिला सडकमा निस्किए र सरकारविरुद्ध खुलेर विरोध गरेको सारा संसारले देख्यो । इरानमा महिला आन्दोलन रोकिएको थिएन कि अफगानिस्तानमा पनि त्यस्तै देखियो । इरानको तालिबान सरकारले डिसेम्बरमा केटीहरूको लागि विद्यालय र विश्वविद्यालयहरूमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो । जसको हिंसात्मक आदेश सारा संसारले आजसम्म देखेको तालिबान जतिसुकै भए पनि त्यहाँका केटीहरू आफ्नो अधिकारका लागि सडकमा निस्किए ।

४. कोरोना सुस्त भयो र त्यसपछि गति बढ्यो

यो शताब्दीमा पहिलोपटक विश्वलाई प्रभावित पारेको कोरोनाको प्रभाव सन् २०२२ मा पनि देखिएको थियो । भारतलगायत धेरै देशमा ठूलो परिमाणमा खोप लागेपछि यसको गति सुस्त भएपछि विश्वले अब राहतको सास फेर्न सक्छ भन्ने लागेको थियो । डब्ल्यूएचओका महानिर्देशकले सेप्टेम्बरमा भनेका थिए कि महामारीको अन्त्य देखिन्छ । तर वर्षको अन्त्यसम्ममा चीनबाट कोरोनाको प्रभावका डरलाग्दो दृश्यहरु बाहिर आउन थालेका छन् । अहिले पनि धेरै देशमा कोरोनाबाट ठूलो मात्रामा मानिसको मृत्यु भइरहेको छ ।

५. कोरोना पछि मन्कीपक्सको त्रास

सन् २०२२ को मे महिनाको सुरुदेखि नै विश्वका ११० देशमा मन्कीपक्स (अहिले एमपीओक्स) का केसहरू आएका छन् । डब्लुएचओका अनुसार १५ डिसेम्बरसम्म करिब ८३ हजार मन्कीपक्स मामिला पुष्टि भएको छ । डब्ल्यूएचओले २३ जुलाईमा जारी प्रकोपलाई विश्वव्यापी आपतकाल, अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय चिन्ताको सार्वजनिक स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा ग¥यो । हालसम्म पश्चिम र मध्य अफ्रिकामा पाइने मन्कीपक्स २०२२ को सुरुमा ती क्षेत्रहरूमा यात्राको इतिहास नभएका मानिसहरूमा फैलिन थाल्यो ।

६. विश्व जनसंख्या ८ बिलियन नाघेको छ

नोभेम्बर १५ मा विश्वको जनसंख्या ८ अर्ब नाघेको थियो । सन् २०२३ मा भारतले चीनलाई उछिन्दै विश्वको सबैभन्दा बढी जनसंख्या भएको देश बन्ने विश्वास गरिएको छ । संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय जनसंख्या कोषका अनुसार विश्वको जनसङ्ख्या ७ अर्ब बाट ८ अर्बमा पुग्न कुल १२ वर्ष लागेको थियो । योसँगै जनसङ्ख्या वृद्धिदर घटेकाले ८ अर्बबाट ९ अर्ब पुग्न १५ वर्ष लाग्न सक्छ ।

७. श्रीलंकाको आर्थिक संकट

श्रीलंकाले आफ्नो स्वतन्त्र इतिहासमा सबैभन्दा ठूलो आर्थिक संकट सामना गर्यो । जनता सडकमा आएर यस्तो अराजकता फैलियो कि राष्ट्रपति भवन पनि सुरक्षित रहन सकेन । मुद्रास्फीति बढेसँगै श्रीलंकाका जनता आक्रोशित भएका छन् । ९ जुलाईमा प्रदर्शनकारीहरू तत्कालीन राष्ट्रपति गोटाबाया राजापाक्षेको घरमा प्रवेश गरेका थिए । गोटाबायाले राजीनामाको घोषणा गर्नुअघि नै देश छाड्नुपरेको थियो । रनिल विक्रमासिंघे अहिले राष्ट्रपति पदमा रहेका छन् ।

८. बेलायतमा पहिलो पटक गैर–गोरा प्रधानमन्त्री र रानीको मृत्यु

अक्टोबरको अन्त्यमा, ऋषि सुनक बेलायतको पहिलो भारतीय मूलका प्रधानमन्त्री बने । सुनक बेलायतको सबैभन्दा कान्छो प्रधानमन्त्री र २०० वर्षभन्दा बढीको लागि पहिलो गैर–सेतो नेता पनि हुन् । यसबाहेक बेलायतमा सबैभन्दा लामो समय शासन गर्ने महारानी एलिजाबेथ द्वितीयको पनि सेप्टेम्बर ८ मा स्कटल्याण्डमा निधन भएको थियो । यस स्थितिमा, उनले दोस्रो विश्वयुद्ध पछिको अवसाद, उपनिवेशहरूको स्वतन्त्रता, शीत युद्धको अन्त्य, र युरोपियन युनियनबाट बेलायतको प्रवेश र बहिर्गमन देखिन ।

९.पाकिस्तानको राजनीतिक संकट

अप्रिल २०२२ मा, इमरान खानले पाकिस्तानको प्रधानमन्त्रीको कुर्सी छोड्नु परेको थियो । इमरान पाकिस्तानमा अविश्वासको मत गुमाएपछि सत्ता गुमाउने पहिलो प्रधानमन्त्री बनेका छन् । यसपछि पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री नवाज सरिफका भाइ शाहबाज शरीफ नयाँ प्रधानमन्त्री बनेका छन् ।

१०. पूर्व जापानी प्रधानमन्त्री शिन्जो आबेको हत्या

जापानका पूर्वप्रधानमन्त्री शिन्जो आबेको ८ जुलाईमा हत्या भएको थियो । उनले हत्याकाण्डका बेला एउटा सानो राजनीतिक सभालाई सम्बोधन गरिरहेका थिए । गोली हानेको आरोप लागेका व्यक्तिले पुलिसलाई भने कि उनले आबेलाई निशाना बनाए किनभने उनले कथित रूपमा धार्मिक समूहलाई बढावा दिए । युनिफिकेशन चर्च भनिने धार्मिक समूहले आफ्नी आमालाई टाट पल्टने बनाएका कारण आफू दुखी भएको कथित शूटरले बताए । अनुवाद गरिएको