काठमाडौं । बेलायतको सबैभन्दा धनी परिवार हिन्दुजा परिवार विभाजन हुने भएको छ । १०८ वर्ष पुरानो हिन्दुजा समूहको कुल सम्पत्ति १४ अर्ब डलर छ । हिन्दुजा दाजुभाइबीच लामो समयदेखि विवाद चल्दै आएको छ । हिन्दुजा दाजुभाइहरूमध्ये सबैभन्दा जेठा ८६ वर्षीय श्रीचन्द हिन्दुजाका वकिलहरूले हालै लन्डन अदालतमा परिवारले २०१४ को सम्झौता खारेज गर्न सहमत भएको बताए ।

परिवारबीच यो सम्झौता ३० जुन २०२२ मा भएको थियो । स्रोतका अनुसार यो महिना नै परिवार विभाजन हुनसक्छ । सम्झौताअनुसार मंसिरमा परिवारबीच विभाजन नगरिए यो मुद्दा फेरि अदालतसम्म पुग्न सक्छ । यस समूहमा दर्जनौं कम्पनीहरू छन् जसमध्ये छ सूचिमा छन् । जसमा इन्डसइन्ड बैंक पनि परेको छ ।

हिन्दुजा परिवारबीचको झगडाको मूल भनेको जुलाई २, २०१४ मा भएको सम्झौता हो । त्यसमा चारै दाजुभाइले हस्ताक्षर गरेका थिए । परिवारमा सबै कुरा प्रत्येक व्यक्तिको हुन्छ र केही कसैको हुँदैन भनिएको थियो । श्रीचन्द हिन्दुजाले आफ्ना भाइहरू जीपी हिन्दुजा, पीपी हिन्दुजा र एपी हिन्दुजाविरुद्ध मुद्दा दायर गरेका थिए । यो २०१४ सम्झौताको वैधतासँग सम्बन्धित छ। नोभेम्बर २०१९ देखि यस विषयमा कानुनी विवाद चलिरहेको थियो ।

श्रीचन्द हिन्दुजाका तीन साना भाइहरूले यो पत्र १०० वर्षभन्दा पुरानो हिन्दुजा समूहको उत्तराधिकार योजना भएको तर्क गरे। तर यसलाई श्रीचन्द हिन्दुजाका छोरी शानु र वीनुले चुनौती दिएका थिए । बेलायतमा मात्रै होइन युरोपका धेरै देशमा हिन्दुजा ब्रदर्सबीच कानुनी लडाई चलिरहेको छ । यसले परिवारलाई नोक्सान पु¥याइरहेको छ ।

हिन्दुजा समूहको व्यवसाय

हिन्दुजा समूहको व्यवसाय ट्रक निर्माणदेखि बैंकिङ, रसायन, पावर, मिडिया र स्वास्थ्य सेवासम्म फैलिएको छ। समूहका कम्पनीहरुमा अटो प्रमुख अशोक लेल्याण्ड र इन्डसइन्ड बैंक रहेका छन् । १४ अर्ब डलरको कुल सम्पत्ति भएको हिन्दुजा परिवार बेलायतको सबैभन्दा धनी परिवार हो ।

यस समूहका कम्पनीहरूको व्यवसाय घड देशहरूमा फैलिएको छ र त्यहाँ १,५०००० भन्दा बढी कर्मचारीहरू काम गर्छन् । हिन्दुजा समूहको स्थापना सन् १९१४ मा ब्रिटिश भारतको सिन्ध क्षेत्रका श्रीचन्द परमानन्दले गरेका थिए । हिन्दुजा समूह कुनै समय कमोडिटी ट्रेडिङ फर्म थियो, तर श्रीचन्द र उनका भाइहरूले निरन्तर आफ्नो व्यवसायलाई अन्य क्षेत्रमा विस्तार गरे ।

हिन्दुजा परिवारमा दरारको पहिलो खबर तब आयो जब श्रीचन्दका छोरीहरूले स्विट्जरल्याण्डमा रहेको एसपी हिन्दुजा बान्के प्राइभ एसएको नियन्त्रणमा अदालतमा मुद्दा दायर गरे । श्रीचन्दकी छोरी शानु यस बैंकको अध्यक्ष हुनुहुन्छ र उनका छोरा करम सीईओ हुनुहुन्छ । तर, परिवारका अन्य सदस्य पनि यस बैंकमाथि आफ्नो नियन्त्रण चाहन्थे, त्यसपछि विवाद सुरु भयो । यो विवादले १०० वर्षभन्दा पुरानो कर्पोरेट साम्राज्यलाई पतनको छेउमा ल्यायो ।

स्वीस बैंक कसले पाउने

एक स्रोतले हिन्दुजा ग्रुपको स्विट्जरल्याण्डमा रहेको बैंकको एसपी हिन्दुजा ग्रुपमा मात्रै रहन सक्ने बताएको छ । तर, हिन्दुजा परिवारले यो बैंक एसपी समूहलाई दिन राजी भएको हो वा होइन भन्ने स्वतन्त्र रूपमा पुष्टि हुन सकेको छैन । एसपी हिन्दुजा समूहले २०१३ मा बांका कमर्शियल लुगानोलाई किनेर हिन्दुजा बैंक (स्वीजरल्याण्ड) मा गाभ्यो । पछि यसको नाम परिवर्तन भयो। श्रीचन्द हिन्दुजा यसको संस्थापक अध्यक्ष बने। श्रीचन्दको स्वास्थ्य राम्रो नभएको र त्यसको फाइदा उठाउँदै उनका छोरीहरूले उनको इच्छाविपरीत काम गरिरहेको उनका भाइको आरोप छ । ब्लूमबर्गको रिपोर्ट अनुसार श्रीचन्द हिन्दुजा डिमेन्सियाबाट पीडित छन् ।

स्विस बैंक हिन्दुजा समूहका बाँकी कम्पनीहरूको तुलनामा धेरै सानो छ तर महत्वपूर्ण क्रस होल्डिङ छ । अशोक लेल्याण्डमा यसको ४.९८ प्रतिशत सेयर छ । हालको मार्केट क्याप अनुसार यसको मूल्य २१९५ करोड रुपैयाँ छ । यसबाहेक, त्यहाँ एसपी हिन्दुजा, मरिससमा आधारित इन्डसइन्ड इन्टरनेशनल होल्डिंग्सका अध्यक्ष एमेरिटस छन् । इन्डसइन्ड बैंकमा यसको १२.५८ प्रतिशत सेयर छ । यस बैंकको मार्केट क्याप ८९ हजार करोड रुपैयाँ नजिक छ । तदनुसार, यसमा आईआईएचको शेयरको मूल्य ११,२०५ करोड रुपैयाँ छ ।

साथै, क्ष्क्ष्ज् सँग हिन्दुजा लेल्याण्ड फाइनान्स र इन्डसइन्ड मिडिया एण्ड कम्युनिकेसन्स लिमिटेडमा पनि हिस्सेदारी छ। हाल यसको अध्यक्ष अशोक हिन्दुजा हुनुहुन्छ । सूचिकृत कम्पनी हिन्दुजा ग्लोबल सोलुसन्समा सानु र विनु हिन्दुजाको पनि सेयर छ । यो प्रमोटर समूह को एक भाग हो । यद्यपि, क्रस होल्डिङ कसरी समाधान हुन्छ भन्ने अझै स्पष्ट छैन। दुवै पक्षले यस सम्झौताको विवरण खुलाउन चाहँदैनन् ।

विभिन्न जिम्मेवारीहरू

प्रत्येक भाइको व्यवसायमा फरक जिम्मेवारी छ । सम्पूर्ण समूहका अध्यक्ष श्रीचन्द हिन्दुजा हुन् । उनले नै इन्डसइन्ड बैंक सुरु गरेका थिए, जुन भारतको प्रमुख निजी बैंकहरू मध्ये एक हो । गोपीचन्द हिन्दुजा यस समूहका सह–अध्यक्ष हुन् । उनी हिन्दुजा अटोमोटिभ लिमिटेड, बेलायतका अध्यक्ष पनि हुन् । तेस्रो भाइ प्रकाश हाल युरोपमा हिन्दुजा समूहका अध्यक्ष छन् भने अशोक भारतमा हिन्दुजा समूहका अध्यक्ष छन् ।

श्रीचन्द र गोपीचन्द लन्डनमा बस्छन् । प्रकाश मोनाकोमा बस्छन् भने अशोक भारतमा बस्छन् । फोब्र्सको रियल टाइम नेट वर्थ लिस्ट अनुसार हिन्दुजा भाइहरु विश्वका धनीहरुको सूचीमा ११० औं स्थानमा छन् । अनुवाद गरिएको