काठमाडौं । विश्व मन्दीको खतरामा छ, जेट इन्धनको मूल्यले आकाश छोएको छ र उड्डयन जस्तो उद्योगमा सफल हुन सजिलो छैन सुब्रत रोय, नरेश गोयल र विजय माल्या जस्ता भारतीय दिग्गजहरूले यसमा आफ्नो लगानी डुाबए । त्यसो भए अर्बपति लगानीकर्ता राकेश झुनझुनवाला किन एयरलाइन्समा लगानी गर्दैछन् ? उनको लगानी रहेको आकाशा एयरले भोलि अर्थात आइतबारबाट उडान सुरु गर्दैछ ।
झुनझुनवालालाई सेयर बजारमा बिग बुल भनेर चिनिन्छ र उनलाई भारतको वारेन बफेट पनि भनिन्छ । उनको ३० भन्दा बढी कम्पनीमा ३.५ अर्ब डलरको सेयर रहेको छ । उनी भारतको ५२औँ धनी व्यक्ति हुन् । पहिलो पटक उनले आफ्नै कम्पनी खोल्न लागेका छन् त्यो पनि ६२ वर्षको उमेरमा । झुन्झुनवाला किन धेरै दिग्गजहरूले आफ्नो लगानी डुबाएको क्षेत्रमा प्रवेश गर्न लागेका छन् भन्ने प्रश्न उठिरहेको छ ।
झुनझुनवालाले फेब्रुअरीमा एक कार्यक्रममा भनेका थिए, ‘धेरैको दिमागमा यो प्रश्न छ कि मैले एयरलाइन्स किन सुरु गरें । प्रश्नको जवाफ दिनुको सट्टा म असफलताको लागि तयार छु भनी भन्छु । प्रयास नगर्नुभन्दा प्रयास गरेपछि असफल हुनु राम्रो हो । यो सत्य हो कि झुनझुनवालाले जुन बाटोमा हिँडिरहेका छन्, त्यसमा धेरै दिग्गजहरू डुबिसकेका छन् । यसको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण रक्सी व्यवसायी विजय माल्या हुन् । उनको किंगफिसर एयरलाइन्स २०१२ मा टाट पल्टियो र बैंकहरुको एक अर्ब डलरभन्दा बढी डुब्यो । माल्याविरुद्ध आर्थिक ठगीको मुद्दा चलिरहेको छ । उनी हाल बेलायतमा छन् र उनलाई भारत ल्याउने प्रयास भइरहेको छ ।
सहारा समूहका अध्यक्ष सुब्रत रोयले पनि एयरलाइन्स क्षेत्रमा प्रवेश गरेका थिए । उनले एयर सहारा सुरु गरे । तर धेरै वर्ष घाटा भोगेपछि उनले सन् २००७ मा नरेश गोयलको जेट एयरवेजलाई कम्पनी बेचेका थिए । सन् २०१९ मा जेट एयरवेजको पनि अवसान भएको थियो । धेरैले जेटको पतनमा एयर सहारा सम्झौता जिम्मेवार भएको विश्वास गर्छन् । भारतको तेस्रो ठूलो एयरलाइन्स स्पाइसजेट पनि समस्यामा छ । स्पाइसजेटका विमानमा एकपछि अर्को प्राविधिक गडबडीका घटनाहरु आएका छन् । भारतीय सरकारी वायुसेवा कम्पनी एयर इन्डिया पनि वर्षौंदेखि घाटा बेहोर्दै बिक्री भएको छ ।
हुरुन इन्डियाका संस्थापक तथा प्रबन्ध निर्देशक अनस रहमान जुनैदका अनुसार मानिसहरु भन्छन् कि करोडपति बन्नको लागि पहिले अर्बपति बन्नुस र त्यसपछि उड्डयन कम्पनी खोल्नु पर्छ । भारतका हरेक उड्डयन कम्पनी असफल भएका पनि छैनन् । भारत विश्वको सबैभन्दा छिटो बढिरहेको हवाई यात्रा बजार मध्ये एक हो । जुनैदले विश्वमा उड्डयन क्षेत्रमा सबैभन्दा धनी व्यक्ति भारतका रहेको बताए । राकेश गंगवाल र राहुल भाटियाले २००६ माइन्डिगो सुरु गरे, जुन आज भारतको सबैभन्दा ठूलो एयरलाइन्स हो । यी दुईको कुल सम्पत्ति चार अर्ब डलरभन्दा बढी छ । उनीहरुले उड्डयन व्यवसायबाट आम्दानी गरे ।
झुनझुनवालालाई के झुनझुनवाला भन्छन् कि अहिले उनका लागि यो एयरलाइन्स प्रतिष्ठाको प्रश्न बनेको छ । उनले भने, ‘म मानिसहरूलाई गलत साबित गर्न चाहन्छु । अहिले यो मेरा लागि प्रतिष्ठाको विषय बनेको छ । झुनझुनवालाले आकाशामा ३ करोड ५० लाख डलर लगानी गरेका छन्, जुन करिब ४० प्रतिशत सेयर बराबर हो । विज्ञहरू झुनझुनवाला चतुर लगानीकर्ता भए पनि एयरलाइन्स चलाउनु शेयर कारोबार जस्तो नरहेको बताउँछन् । विज्ञहरूका अनुसार झुनझुनवालाले कम्पनीको दैनिक कामकाज व्यवस्थापन टोलीलाई छाड्ने छन् । यसमा धेरै उद्योगपतिहरू सामेल छन् ।
आकासालाई रायनायर र साउथवेस्ट एयरलाइन्सको अवधारणामा सञ्चालन गर्न लागिएको हो । तर, इन्धनको मूल्यमा भएको बृद्धि र भारतीय रुपैयाँको अवमूल्यनका कारण उड्डयन उद्योगको दृष्टिकोण प्रभावित भएको छ । कोभिड–१९ महामारीको प्रभावबाट उद्योग अझै पूर्णरुपमा बाहिर आउन सकेको छैन । यसमा विमानको एक भाग पनि भारतमा बनेको छैन । सबै कुरा अमेरिका वा युरोपबाट ल्याउनुपर्छ । उड्डयन बजार अनुसन्धान फर्म क्यापाका अनुसार महामारीका कारण पछिल्लो दुई वर्षमा भारतको हवाई यातायात उद्योगले करिब आठ अर्ब डलर नोक्सान बेहोरेको छ । तर, सरकारले यो घाटा साढे दुई अर्ब डलर रहेको बताएको छ । तर, भारतमा अपार सम्भावना रहेको र सन् २०२५ सम्ममा भारतले देशमा ८० वटा विमानस्थल निर्माण गर्ने लक्ष्य राखेको छ ।
आकाशाले कम लागतको एक अल्ट्रा लो कास्ट क्यारियरको रुपमा अगाडि बढाउने भनिएको छ । अन्य एयरलाइन्सको तुलनामा आफ्नो भाडा १० प्रतिशत सस्तो हुने एयरलाइन्सको दाबी छ । आकाशा एयरले आफ्नो व्यावसायिक उडानको टिकट बिक्री सुरु गरेको छ । कम्पनीको पहिलो उडान अगस्ट ७ बाट मुम्बई र अहमदाबाद बीच सुरु गर्नेछ । एयरलाइन्सले यी दुई शहरहरू बीच हप्तामा २८ उडानहरू सञ्चालन गर्नेछ । यसपछि कम्पनीले अगस्ट १३ देखि बैंग्लोर र कोच्चिबीच हरेक हप्ता २८ उडान सञ्चालन गर्नेछ । कम्पनीले प्रारम्भिक चरणमा अहमदाबाद, बैंगलोर, मुम्बई र कोची नेटवर्कका लागि टिकट बिक्री सुरु गरेको छ । सेयर बजारमा झण्डा फहराएका झुनझुनवाला यस क्षेत्रमा कति सफल हुन्छन्, समयले नै बताउँला । अनुवाद गरिएको
