काठमाडौं । रिलायन्स इन्डस्ट्रिज भारतको सबैभन्दा मूल्यवान कम्पनी हो । यस कम्पनीका अध्यक्ष मुकेश अम्बानी भारत र एसियाका दोस्रो ठूलो धनी व्यक्ति हुन् । रिलायन्सको व्यापार धेरै क्षेत्रमा फैलिएको छ । तीमध्ये पेट्रोलियम, टेलिकम र खुद्रा छन् । तर कमैलाई थाहा होला कि रिलायन्स विश्वमा आँपको सबैभन्दा ठूलो निर्यातकर्ता मध्ये एक हो ।

कम्पनीको गुजरातको जामनगरमा आँपको बगैचा (रिलायन्स म्यांगो फार्म) छ जुन ६०० एकडमा फैलिएको छ । यसमा १.५ लाखभन्दा बढी आँपका रूख छन् । यस बगैँचामा २ सयभन्दा बढी स्वदेशी तथा विदेशी जातका आँपका रुख रोपिएका छन् । यी मध्ये केही प्रजातिहरू संसारका उत्कृष्ट प्रजातिहरूमा समावेश छन् ।

यसरी रिलायन्स आँपको व्यवसायमा आयो

रिलायन्सले आँपको व्यवसायमा आफ्नै खुसीले प्रवेश गरेको होइन, तर बाध्यतामा रिलायन्स यो क्षेत्रमा आएको थियो । रिलायन्सको गुजरातको जामनगरमा पेट्रोलियम रिफाइनरी छ । यो संसारको सबैभन्दा ठूलो रिफाइनरी मध्ये एक हो । यसबाट हुने प्रदूषण कम गर्न रिलायन्सले आँपको बगैचा लगाएको हो । वास्तवमा, प्रदूषण रोक्न, कम्पनीले प्रदूषण नियन्त्रण बोर्डहरूबाट एकपछि अर्को नोटिसहरु प्राप्त गर्यो । यो सन् १९९७ को कुरा हो । अन्ततः कम्पनीले प्रदूषणको समस्यालाई रोक्न केही गर्न आवश्यक महसुस ग¥यो । यसका लागि कम्पनीले अनौठो कदम चाल्यो जसबाट कम्पनीले वातावरण संरक्षणका साथै फाइदा पनि उठाइरहेको छ ।

कम्पनीले रिफाइनरी नजिक आँपको बगैंचा स्थापना गर्ने निर्णय गरेसँगै सन् १९९८ मा जामनगर रिफाइनरी नजिकै बाँझो जमिनमा आँपको रुख रोप्ने प्रक्रिया सुरु गरेको थियो । सुरुमा यो परियोजनाको सफलताको बारेमा धेरै आशंकाहरू थिए । त्यहाँ निकै तेज हावा चलिरहेको थियो । पानी पनि नुनिलो थियो । आँप खेतीका लागि जग्गा पनि उपयुक्त थिएन । तर कम्पनीले प्रविधिको सहयोग लिएर यो आयोजनालाई सफल बनायो । कम्पनीका संस्थापक धीरुभाई अम्बानीको नामबाट यस बगैचाको नाम धिरुभाई अम्बानी लखीबाग अमरेई राखिएको हो ।

विश्वकै ठूलो आँपको बगैचा

६०० एकडभन्दा बढी क्षेत्रफलमा फैलिएको यो बगैचालाई विश्वकै ठूलो आँपको बगैचा मानिन्छ । यसका लागि पानी कम्पनीको डिसेलिनेशन प्लान्टबाट आउँछ । यहाँ बिरुवामा समुद्रको पानी प्रशोधन गरिन्छ । पानीको अभावको समस्या समाधान गर्न पानी संकलन र ड्रिप सिँचाइ जस्ता प्रविधिहरू पनि व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ । केसर, अल्फोन्सो, रत्न, सिन्धु, निलम र आम्रपाली जस्ता स्वदेशी जातका अलावा विदेशी प्रजातिका आँपका रूख पनि बगैंचामा छन् । यसमा अमेरिकाको फ्लोरिडाका टमी एट्किन्स र केन्ट र इजरायलमा लिली, केइट र माया प्रजातिहरू पनि छन् ।

धेरै देशमा निर्यात

यस बगैचामा उत्पादन हुने आँप विश्वका धेरै देशमा पनि निकासी हुने गरेको छ । रिलायन्सले आफ्नो बगैंचामा प्रयोग हुने प्रविधिको बारेमा नजिकका किसानहरूलाई परिचित गराउँछ र प्रत्येक वर्ष किसानहरूलाई एक लाख रूखहरू वितरण गर्छ । त्यसैले यो विपदमा अवसरको उत्कृष्ट उदाहरण हो । यस बगैचाको कमाण्ड मुकेशकी पत्नी नीता अम्बानीको हातमा छ । यस बगैंचामा उब्जाइएको आँपको एनआरआई गुजरातीहरूमा उच्च माग छ । धीरुभाई अम्बानीलाई आँप धेरै मनपथ्र्यो । मुकेश अम्बानी आफै पनि आँप प्रेमी हुन् ।

रिलायन्सको जामनगर रिफाइनरी ७५०० एकडमा फैलिएको छ र १६२७ एकडको हरित बेल्ट छ । त्यहाँ ३४ भन्दा बढी प्रकारका रूखहरू छन्, जसमध्ये १० प्रतिशत आँपका रूखहरू छन् । आँपबाहेक यसमा अमरूद, इमली, काजू, ब्राजिलियन चेरी, चिकु, आरु, अनार र केही औषधीय रूखहरू पनि छन् । यसमा प्रति एकड आँपको उत्पादन करिब १० मेट्रिक टन हुन्छ, जुन ब्राजिल र इजरायलभन्दा बढी हो । रिलायन्सले आफ्नो बगैंचामा उब्जाएको फलफूलको बजारीकरण गर्न छुट्टै कम्पनी जामनगर फार्म प्राइभेट लिमिटेड स्थापना गरेको छ । कम्पनीले ‘आरएलआइ म्याङ्गो ब्रान्ड’ नामबाट आँप बिक्री गर्छ । अनुवाद गरिएको