काठमाडौं । व्यक्तिगत क्षेत्र वा सरकारी होस, एउटै राष्ट्रमा आउने ऋण विपत्तिले विभिन्न राष्ट्रहरूमा आर्थिक संकट उत्पन्न गर्न सक्छ । यस्तो अवस्था ब्याजदरमा वृद्धि, वाणिज्य र वित्तीय विकासमा मन्दी वा आत्मविश्वासमा आउने ठूलो गिरावटसँगै मौद्रिक परिस्थितिहरूमा कडाईले उत्पन्न हुन्छ। अझ आर्थिक संकटमा परेको राष्ट्र ठूलो छ र जटिल रूपमा विश्वव्यापी वित्तीय प्रणालीसँग जोडिएको छ भने यो धेरै हदसम्म लागु हुन्छ । सानो राष्ट्रमा पनि ऋण संकट श्रृजना हुँदा यदि त्यो राष्ट्र अन्तर्राष्ट्रिय मौद्रिक प्रणाली र वित्तीय प्रणालीमा संलग्न छ भने त्यसले थप विनाशकारी नतिजा ल्याउन सक्छ ।
ऋण संकटले बैंकहरू, प्रत्येक घर र विश्वव्यापी रूपमा ठूलो घाटा निम्त्याउन सक्छ । यस्तो संकटले प्रत्येक संकटग्रस्त राष्ट्र र अन्यमा मौद्रिक विधिहरूको सुदृढतालाई कमजोर पार्न सक्छ। यसले अन्तर्राष्ट्रिय मौद्रिक बजारमा उथलपुथल सिर्जना गर्नुका साथै वित्तीय विकासमा समेत असर गर्छ । यदि कुनै देशको ऋण संकट चरममा पुग्यो भने विकासमा सुस्तताका साथ उक्त राष्ट्रलाई ठूलो आर्थिक मन्दीमा धकेल्छ । मौद्रिक घाटा, बजार उथलपुथल, र वाणिज्य र वित्तीय विकासमा तीव्र मन्दी जस्ता अवस्था ऋण संकटमा देखिन्छन् ।
विश्व मौद्रिक संकट
सन २००७–२००८ मा अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा आर्थिक मन्दीले पुष्टि गर्यो कि कसरी ऋण संकट महामारीको रूपमा देखा पर्न सक्छ र विश्वव्यापी अर्थतन्त्रलाई हानि पुर्याउन सक्छ। विश्वव्यापी मौद्रिक संकट मूलतः अमेरिका भित्र उत्पन्न भएपनि यसले विश्वलाई नै असर गरेको थियो । विशेष गरी युरोपमा यसको गम्भरि असर परेको थियो । विश्वको प्रमुख वित्तीय प्रणाली र मौद्रिक प्रणालीमा संयुक्त राज्य अमेरिकाको प्रभावको परिणाम स्वरूप र विश्वभरका धेरै अर्थतन्त्रहरू अमेरिकी वित्तीय प्रणालीमा भर परेको हुनाले संकटको नतिजा व्यापक र चरम थियो । जसले विश्वव्यापी बजारमा गिरावट ल्यायो र विश्वव्यापी वित्तीय प्रणालीमा मन्दीको अवस्था श्रृजना भयो । मानिसहरु चरम आर्थिक संकटको चिन्ताले किनमेल गर्न नचाहने र बैंकहरू ऋण दिन इच्छुक थिएनन् । जसले अमेरिकाभित्र वित्तीय मन्दीलाई थप गति दियो भने द्रुत रूपमा विभिन्न अर्थतन्त्रहरूमा फैलियो ।
एशियाई मौद्रिक संकट
सन् १९९८ मा थाइल्याण्ड र एसियाली मौद्रिक संकटको घटनाले विश्व अर्थतन्त्रलाई झस्कायो । विश्वव्यापी वित्तीय प्रणालीसँग जोडिएको साना राष्ट्रको ऋण संकटले पनि विभिन्न राष्ट्रहरूमा विनाश निम्त्याउन सक्छ भन्ने कुरा स्पष्ट हुन्छ । थाइल्यान्डको मौद्रिक असन्तुलन (द्रुत रूपमा बढ्दो बाह्य ऋण र अन्तर्राष्ट्रिय पूँजीको छोटो अवधिको प्रवाहमा निर्भरता) ले संघीय सरकारलाई आफ्नो विदेशी मुद्रा भाटको अवमूल्यन गर्न प्रेरित गर्दा त्यो विपत्ति उत्पन्न भएको थियो। परिणाम थाइल्याण्डको विदेशी मुद्रा सग्रह पतनको अवस्थामा पुग्यो र थाइल्याण्ड अन्तर्राष्ट्रिय दाताहरुको ऋण तिर्न असमर्थ बन्यो ।
विशेष गरी इन्डोनेसिया र दक्षिण कोरियामा विभिन्न एसियाली राष्ट्रहरूमा यो मुद्दा द्रुत रूपमा फैलियो । थाइल्यान्डका निर्यात प्रतिद्वन्द्वीहरूले पनि आफ्नो मुद्राको अवमूल्यन गर्न बाध्य हुनेछन् भन्ने अपेक्षाका कारण विभिन्न क्षेत्रीय मुद्राहरू घटे । जसले गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय पूँजीका ऋणीहरूलाई तिनीहरूको ऋण तिर्न भयो । ती राष्ट्रहरूले पुँजीको बहिर्गमनलाई क्रमशः रोक्ने प्रयास गर्दा वित्तीय विकासलाई ठप्प पार्ने गरी ब्याजदर बढ्यो। ऋण संकटको प्रभावले सन् १९९८ मा इन्डोनेसियामा १६ प्रतिशत, थाइल्याण्डमा १२ प्रतिशत, र दक्षिण कोरियामा आठ प्रतिशतले वास्तविक प्रतिव्यक्ति सकल घरेलु उत्पादन घट्यो। -अनुवाद गरिएको सामग्री
