हिमालय–हिन्दुकुश पर्वत शृङ्खलामा हिमपात पछिल्लो २३ वर्षयताकै न्यून स्तरमा पुगेको छ । यो अवस्थाले पग्लने हिमनदीहरूको पानीमा निर्भर दुई अर्ब मानिसहरूलाई गम्भीर खतरा निम्त्याइरहेको छ ।
काठमाडौं । अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड) ले सोमबार जारी गरेको एक प्रतिवेदनमा हिमालय पर्वत शृङ्खलामा हिउँ घट्ने यो प्रवृत्ति लगातार तेस्रो वर्ष पनि जारी रहेको र यसले यस क्षेत्रमा पानी सुरक्षालाई जोखिममा पारेको चेतावनी दिएको छ ।
हिमालय–हिन्दुकुश पर्वत शृङ्खला अफगानिस्तानदेखि म्यानमारसम्म फैलिएको छ, जबकि यस क्षेत्रमा आर्कटिक र अन्टार्कटिक महादेशहरू पछि सबैभन्दा ठूलो बरफ र हिमनदीहरूको भण्डार छ । यी जलस्रोतहरू लगभग दुई अर्ब मानिसहरूका लागि ताजा पानीको मुख्य स्रोत हुन्, जो कृषि, घरेलु प्रयोग र अन्य आवश्यकताहरूको लागि पनि यी जलस्रोतहरूमा निर्भर छन् ।
बढ्दो जोखिम
इसिमोडको यो पछिल्लो प्रतिवेदन अनुसार, यस क्षेत्रमा मौसमी हिउँको आवरण (जुन समय जमिनमा हिउँ रहन्छ) सामान्य भन्दा २३.६ प्रतिशत कम छ, जुन २३ वर्षमा सबैभन्दा कम हो । ‘यस वर्ष जनवरीको अन्त्यतिर हिउँ पर्न सुरु भयो र जाडोभरि औसतभन्दा कम रह्यो,’ प्रतिवेदनका प्रमुख लेखक शेर मोहम्मदले समाचार एजेन्सी एएफपीलाई बताए । उनले भने कि यो गिरावटले नदीको बहावमा सम्भावित कमी, भूजलमा निर्भरता बढ्ने र खडेरी जस्ता जोखिमहरू बढ्न सक्नेछ ।
यस क्षेत्रका धेरै देशहरूले पहिले नै खडेरीको चेतावनी जारी गरिसकेका छन्, जबकि बाली उत्पादन र पानीको उपलब्धता पनि जोखिममा छ । लामो, तीव्र र बारम्बार गर्मीको लहरको सामना गर्ने जनसंख्याको लागि यो अवस्था अझ जटिल हुन्छ ।
यी देशहरू प्रभावित हुन सक्छन्
अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्रका सदस्य राष्ट्रहरू पाकिस्तान, अफगानिस्तान, बंगलादेश, भुटान, चीन, भारत, म्यानमार र नेपाल हुन् । अन्तरसरकारी निकायले यस क्षेत्रका १२ प्रमुख नदी बेसिनहरूमा निर्भर देशहरूलाई पानी व्यवस्थापन, खडेरी तयारी, पूर्व चेतावनी प्रणालीमा सुधार गर्न र क्षेत्रीय सहयोग बढाउन आग्रह गरेको छ ।
प्रतिवेदनले विशेष गरी उल्लेख गरेको छ कि दक्षिणपूर्वी एसियाका दुई सबैभन्दा लामा नदीहरू (मेकोङ र साल्विन, जसले चीन र म्यानमारलाई पानी आपूर्ति गर्छन्) मा लगभग आधा बरफ पग्लिएको छ । इसिमोडका महानिर्देशक पेमा ग्यामात्सुले दीर्घकालीन समाधानका लागि नीतिगत परिवर्तनको लागि आह्वान गरेका छन् । ‘कार्बन उत्सर्जनले हिन्दुकुश पर्वतश्रृंखलामा अभूतपूर्व बरफ पग्लने क्रमलाई अपरिवर्तनीय बनाएको छ,’ उनले भने । उनले वातावरण संरक्षण र दिगो विकासका लागि तत्काल कदम चाल्नुपर्नेमा जोड दिए ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको विश्व मौसम विज्ञान संगठनका अनुसार एसिया जलवायुसँग सम्बन्धित प्रकोपबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र हो । संस्थाले मार्चमा एक प्रतिवेदन जारी गरेको थियो । जसअनुसार पछिल्लो छ वर्षमध्ये पाँच वर्ष ती थिए जसमा हिमनदीहरूमा सबैभन्दा छिटो गिरावट देखिएको थियो । यो अवस्थाले यस क्षेत्रमा वातावरणीय स्थिरता र मानव जीवनमा बढ्दो कठिनाइहरूको संकेत गर्दछ । अनुवाद गरिएको
