काठमाडौं । नेपालको सबैभन्दा धेरै अन्तराष्ट्रिय व्यापार अर्थात आयात–निर्यात छिमेकी मुलुक भारतसँग हुँदै आएको छ । नेपालको कुल व्यापारको ७० प्रतिशतभन्दा बढी भारतसँग हुने गरेको छ । यद्यपि नेपाल भने भारतले सबैभन्दा बढी व्यापार १० देशको सूचीमा पनि पर्दैन । भारतको विश्वका धेरै देशसँग व्यापारिक सम्बन्ध छ ।
भारतले सन् २०२२–२३ मा ३१८.२ अर्ब डलरको सामान निर्यात गरेको थियो । सोही अवधिमा ४६२.९ अर्ब डलर बराबरको सामान आयात पनि गरेको छ । भारतले आर्थिक वर्ष २०२३–२४ मा शीर्ष १० व्यापारिक साझेदारहरू मध्ये नौसँग व्यापार घाटाको सामना गरिरहेको छ । यो जानकारी भारतको सरकारी तथ्यांकमा दिइएको छ ।
भारतसँग व्यापार गर्ने शीर्ष १० देशहरू
आर्थिक वर्ष २०२३–२४ मा भारतसँग व्यापार गर्ने शीर्ष देशहरूमा चीन, अमेरिका, युएई, साउदी अरेबिया, रुस, दक्षिण कोरिया, हङकङ, सिंगापुर, इन्डोनेसिया र इराक छन् । भारतले २०२३–२४ मा चीन, रूस, सिंगापुर र दक्षिण कोरिया सहित शीर्ष १० व्यापार साझेदारहरू मध्ये नौ सँग व्यापार घाटाको सामना गरेको थियो । गत आर्थिक वर्ष २०२२–२३ को तुलनामा चीन, रुस, दक्षिण कोरिया र हङकङसँगको घाटा बढेको तथ्यांकले देखाएको छ । अर्कोतर्फ संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई), साउदी अरेबिया, रुस, इन्डोनेसिया र इराकसँगको व्यापार घाटा घटेको छ ।
चीनसँगको व्यापार घाटा ८५ अर्ब डलर
आर्थिक वर्ष २०२३–२४ मा चीनसँगको व्यापार घाटा ८५ अर्ब डलर, रुससँग ५७.२ अर्ब डलर, दक्षिण कोरियासँग १४.७१ अर्ब डलर र हङकङसँग १२.२ अर्ब डलर पुगेको थियो । सन् २०२३–२४ मा चीनसँगको द्विपक्षीय व्यापार ११८.४ बिलियन डलर पुगेको थियो र अमेरिकालाई पछि पार्दै भारत सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार बनेको थियो । सन् २०२३–२४ मा भारत र अमेरिकाबीचको द्विपक्षीय व्यापार ११८.२८ बिलियन डलर थियो । सन् २०२३–२४ मा भारतको अमेरिकासँग ३६.७४ बिलियन डलरको व्यापार बचत थियो ।
भारतका चार प्रमुख व्यापारिक साझेदारहरू–सिंगापुर, यूएई, दक्षिण कोरिया र इन्डोनेसिया (एसियाली ब्लकको एक भागको रूपमा) सँग स्वतन्त्र व्यापार सम्झौताहरू रहेका छन् । भारत सरकारले ‘आत्मनिर्भर भारत’ अभियानअन्तर्गत स्वदेशी उत्पादन र निर्यात प्रवद्र्धनका लागि धेरै पहल गरेको छ । सरकारले विभिन्न क्षेत्रमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (एफडीआई) आकर्षित गर्न पनि पहल गरेको छ । भारतको व्यापार विश्व अर्थतन्त्रको अवस्था, राजनीतिक स्थिरता, विनिमय दर र व्यापार नीतिहरू सहित विभिन्न कारकहरूबाट प्रभावित रहँदै आएको छ ।
