काठमाडौं । सेयर बजारमा अहिले ठूलो गिरावट आएको छ । साना लगानीकर्ताले ठूलो घाटा बेहोर्नु परेको छ । वर्षौंको मिहिनेतपछि जम्मा गरेको पुँजी मिनेटमै हराउँदै गएको अवस्था साह्रै पीडादायी हुन्छ । त्यसैले शेयर बजारमा हरेक कदम सावधानीपूर्वक चाल्नुपर्छ । यदि तपाईले पनि सेयर बजारमा घाटा बेहोर्नुभएको छ भने नआत्तिनुहोस् । यो उखानलाई ध्यान दिएर पढ्नुहोस्, ‘हाम्रो इज्जत कहिल्यै लड्नुमा होइन, हरेक चोटि हामी लडेर उठ्नुमा हुन्छ ।’ यस्तो अवस्थामा के गर्ने ? जान्नुहोस् विज्ञहरु के भन्छन ..

भावनालाई नियन्त्रणमा राख्नुहोस्

यस्तो अवस्थामा धेरै भावनामा नबग्नुहोस । सबैभन्दा खराब लगानी निर्णयहरू ती हुन् जुन तपाईंले भावनाहरूमा आधारित लिनुहुन्छ वा तपाईंको भावनाहरूले तपाईंको निर्णय प्रक्रियालाई प्रभाव पार्छ ।

आतंकबाट बच्नुहोस

मानौं, तपाईंले सेयरमा १०,००० रुपैयाँ लगानी गर्नुभयो । ती शेयर बजारमा निरन्तर ओरालो लागिरहेका छन् । अहिले उनीहरुको मूल्य ५ हजार रुपैयाँ पुगेको छ । यस्तो अवस्थामा तपाईले चिन्ता लिनु पर्दैन । धैर्यवान हुनुहोस । स्थिति परिवर्तनको लागि धैर्यपूर्वक पर्खनुहोस । सामाजिक सञ्जाल र अरूले के भन्छन् त्यसबाट प्रभावित नहुनुहोस । डिमोटिभ गर्ने सामग्री, चीजहरू र मानिसहरूबाट टाढा रहनुहोस ।

परिवारसँग समय बिताउनुहोस

शेयर बजारमा नाफा नोक्सान यसको नियमित भाग हो । यो सम्पूर्ण प्रक्रिया तनावपूर्ण छ भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन । नोक्सानको समयमा बीपी र सुगर पनि निस्कन थाल्छ । यस्तो अवस्थामा आफ्नो शारिरीक र मानसिक स्वास्थ्यलाई स्वस्थ राख्न ती कामहरु गर्नुहोस् जसमा तपाईलाई रमाइलो लाग्छ । तपाईंको डर वा तपाईं कुन अवस्थाबाट गुज्रनुभएको छ त्यो अरुसँग साझा गर्दा धेरै राहत हुन्छ । यसका लागि परिवारभन्दा राम्रो अरू कोही हुन सक्दैन । त्यसैले यस्तो अवस्थामा आफ्नो परिवारसँग बस्नुहोस । उनीहरूसँग छलफल गर्नुहोस । अलिकति हाँसोठट्टा पनि गर्नुहोस । यसबाट तपाईंले राम्रो महसुस गर्नुहुनेछ । यसबाहेक हिड्ने, दौडने, क्रिकेट–फुटबल खेल्ने आदि पनि गर्न सकिन्छ ।

जिम्मेवारी स्वीकार गर्नुहोस्

जब तपाईले घाटा व्यहोर्नुभएको छ, यसलाई नलुकाउनुहोस् वा यसबाट नभाग्नुहोस । आफ्नो घाटालाई सहज रुपमा स्वीकार गर्नु लगानी नियन्त्रणको लागी पहिलो कदम हो ।

हानिबाट सिक्नुहोस

अनुभवले तपाईंलाई सही विकल्प लिन सिकाउनेछ । तपाईको हानिले तपाईलाई के गर्ने र के नगर्ने देखाउनेछ । फेरि सुरु गर्नुअघि आफ्नो भविष्यका प्रयासहरूको लागि विस्तृत योजना बनाउनुहोस । हेर्नुस कहाँ गल्ती भयो ? सेयरमा लगानी गर्नुअघि पूरा तयारी गर्नुभएको थियो ? अनुसन्धान गरेर कि अरुको सल्लाहमा सेयर लिनुभयो ? यसका लागि पहिले सेयर बजारको बारेमा आफ्नो आधारभूत कुराहरू स्पष्ट गर्नुहोस । युट्युब भिडियोहरू र सेयरको बारेमा राम्रा पुस्तकहरू पढ्नुहोस । कुनै पनि सेयर किन्नुअघि त्यो कम्पनीको बारेमा राम्ररी अनुसन्धान गर्नुहोस ।

अनुसन्धान

अनुसन्धानमा कम्पनीको सिएजीआर, पिइ रेसियो, आरओसिइ राजस्व, कर पछिको नाफा, नगद प्रवाह, बजार सेयर, कम्पनीको छ वर्षको वृद्धि, प्रर्वद्धकको शेयर, लाभांशको ट्रयाक रेकर्ड, भविष्यको सम्भावनाहरू हेर्नुहोस । कम्पनीको योजना र त्यस सम्पूर्ण क्षेत्रको भविष्यका सम्भावनाहरूलाई केलाउनुहोस ।

जोखिम र पैसा व्यवस्थापन बुझ्नुहोस्

यो हानिबाट बच्नको लागि राम्रो तरिका हुन सक्छ । तपाईंले केही स्टकहरू किन्नुभयो भने यसलाई विचार गर्नुहोस । तपाईंले अनुमान गर्नुभयो, म यी स्टकहरूमा १० हजार रुपैयाँसम्म घाटा सहन सक्छु । तर, घाटा यो भन्दा बढी हुन्छ र तपाई चिन्तित हुनुहुनेछ । यसको मतलब तपाईंले जोखिम र पैसा व्यवस्थापन गर्नुभएन । अङ्ग्रेजीमा एउटा भनाइ छ ‘पचाउन सक्ने कुरा खानुहोस’ (जति पचाउन सकिन्छ त्यति खानुहोस) अर्थात सेयर बजारमा त्यत्तिकै जोखिम लिनुहोस् जुन घाटा सहन सकिन्छ ।

जुवामाझै लगानी नगर्नुहोस

सामान्यतया कुनै लगानीकर्ताले सेयरमा धेरै नाफा कमाएको अवस्थामा नाफा बढाउन लगातार बढीभन्दा बढी रकम सेयरमा लगानी गर्ने गरेको देखिन्छ । अन्ततः यो घाटाको कारण बन्छ । सेयरमा आफ्नो लगानीको सीमा सेट गर्नुहोस । सीमा बाहिर नजानुहोस । नाफा सबै सेयरमै लगानी नगर्नुहोस । बिस्तारै बाहिर निस्कन योजना बनाउनुहोस ।

रिभेन्ज ट्रेडिङबाट बच्नुहोस

अचानक घाटा भएपछि धेरै लगानीकर्ताहरूले जतिसक्दो चाँडो सबै घाटा पूर्ति गर्नुपर्छ र सेयर बजारबाट बदला लिनुपर्छ भन्ने सोच्छन । यसलाई रिभेन्ज ट्रेडिङ भनिन्छ । यो मामलामा धेरै जोखिमपूर्ण हुन सक्छ । धेरैपटक एक नोक्सानीले घाटाको श्रृंखला निम्त्याउन सक्छ । तसर्थ, बदलाको व्यापारबाट जोगिनै पर्छ ।

समग्र सफलता पनि हेर्नुहोस्

यदि तपाईंले स्टक बजारमा राम्रो समय बिताउनुभएको छ भने, स्टकबाट कमाई गरेर आफ्नो सम्पत्ति मूल्यांकन गर्नुहोस । यदि सफलता दर ७०–८० प्रतिशत छ र घाटा २०–३० प्रतिशत छ भने, चिन्ता नगर्नुहोस । यसका लागि सबैभन्दा सजिलो उपाय भनेको शेयर खरिद बिक्रीको रेकर्ड हरेक दिन राख्नुहोस । यसलाई हरेक महिना समीक्षा गर्नुहोस् र यसबाट सिक्नुहोस ।

बिर्सनुहोस् र अगाडि बढ्नुहोस

यदि तपाईंले घाटाको बारेमा धेरै सोच्नुभयो भने, तपाईं यसको पकडबाट कहिल्यै बाहिर आउन सक्नुहुन्न । यदि तपाई शेयर बजारमा लामो इनिङ्स खेल्न चाहनुहुन्छ भने पिचमा रहनु निकै जरुरी छ । एक वा दुई नराम्रो शट लिइयो भने फरक पर्दैन । त्यसलाई छोड्नुहोस् र आफ्नो पारी सुधार गर्नुहोस । गल्तीहरूबाट सिक्नुहोस ।

सही ठाउँबाट सल्लाह लिनुहोस्

हरेक शेयर इन्फ्ल्युन्सरलाई फलो नगर्नुहोस् । जहिले पनि सेयर बजार बढ्छ भन्दै नयाँ इन्फ्ल्युन्सरले फेसबुक, इन्स्टाग्राम, टेलिग्राम आदिमा मानिसहरूलाई सुझावहरू दिन थाल्छन । जब सबै शेयर बुल मार्केटमा जान्छ, आम लगानीकर्ता प्रभावित हुन्छन । त्यस्ता इन्फ्ल्युन्सरहरूलाई पछ्याएर पछि उसले घाटा बेहोर्छ । कुनै पनि इन्फ्ल्युन्सरलाई पछ्याउनुअघि, उसको १ वर्षको रेकर्ड जाँच गर्नुहोस । यसका लागि सुरुमा यी इन्फ्ल्युन्सरले सिफारिस गरेका शेयरहरू खरिद नगर्नुहोस । कुनै इन्फ्ल्युन्सरबारे अध्ययन गर्न उसका सबै सल्लाहहरू १ वर्षसम्म आफ्नो नोटबुक वा मोबाइलमा रेकर्ड गर्नुहोस । हेरौँ १ वर्षपछि ती सबै शेयर कहाँ छन् ? कति शेयर घाटामा र कति नाफामा । औसत राम्रो भए एक वर्षपछि मात्रै उसको सुझावमा सेयर खरिद गर्न सकिनेछ ।

जालबाट बच्नुहोस

फेसबुक, इन्स्टाग्राम, टेलिग्राम आदिमा केही समूहहरू तपाईलाई प्रभाव पार्नको लागि सिर्जना गरिएका छन । त्यसमा हामीले हजारौं लाख नाफा पाएको टिप्पणी गर्छन् । यस अवस्थामा, मानिसहरूले तिनीहरूको रेकर्ड प्रमाणीकरण र जाँच नगरी त्यस्ता व्यक्तिहरूको विश्वास गर्छन । वास्तवमा, समूहमा ठूलो नाफाको गफ दिनेहरु मानिसहरू आफ्नो फाइदाका लागि आफ्नै समूह बनाएर अरुलाई प्रभाव पार्न सक्रिय हुने गर्छन । अनुवाद गरिएको