काठमाडौं । रुसी सेनाले २४ फेब्रुअरी २०२२ मा युक्रेनमा आक्रमण गरेको थियो । यसका पछाडि भ्लादिमिर पुटिनको उद्देश्य एउटै थियो– युक्रेन कब्जा गर्ने । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले यसलाई अनुमोदन गरेनन्, त्यसैले एक वर्ष पछि पनि यो युद्ध चलिरहेको छ । यो युद्धमा दुवै देशले धेरै नोक्सान बेहोरेका छन् । कति पूर्वाधार र सैन्य उपकरण नष्ट भयो भन्ने कुनै ठोस तथ्याङ्क छैन, तर यो विश्वास गरिन्छ कि यो युद्धमा दुबै पक्षका हजारौं सैनिक मारिएका छन् ।

यो युद्धका क्रममा विश्वले युक्रेनको धेरै प्रशंसा गर्यो । अमेरिकालगायत धेरै देशले सैन्य सहयोग पनि गरे र रुसलाई युद्ध अन्त्य गर्न सँधै सल्लाह दिए–‘युद्धले केही हासिल हुँदैन ।’ अब प्रश्न उठ्छ कि रुसले ३६२ दिन (फेब्रुअरी २० सम्म) पछि के हासिल गर्यो… आफ्नो उद्देश्यमा सफल भयो कि भएन ? जान्नुहोस विस्तृतमा :

न्यूयोर्क टाइम्सको रिपोर्ट अनुसार रुसले ब्ल्याक सी व्यापार मार्गको अधिकांश हिस्सा कब्जा गरेको छ । यसबाहेक रुसले युक्रेनको १८ प्रतिशत भूभाग युद्धको सुरुवातदेखि नै कब्जा गरिसकेको छ । युक्रेनका ६ ठूला सहरहरू–सेभेरोडोनेत्स्क, डोनेट्स्क, लुहान्स्क, जापोरिझिया, मारिउपोल र मेलिटोपोल यस भूमिमा अवस्थित छन् । यी शहरहरूले युक्रेनको अर्थतन्त्रलाई नियन्त्रण गर्छन् ।

कब्जाको कारण

युक्रेन यति लामो युद्धबाट बाँच्नुको सबैभन्दा ठूलो कारण भनेको अमेरिका र पश्चिमी देशहरूको हतियार र आर्थिक सहयोग हो । अर्को तर्फ युक्रेनलाई पश्चिमा देशले दिएको समर्थनको सुरुदेखि नै विरोध गर्दै आएको रुस छ । अब युक्रेनका ६ वटा सहर कब्जा गरेर रुसले पश्चिमा देशहरुलाई रोक्न गाह्रो छ भन्ने सन्देश दिन खोजेको छ । यसो गर्दा रुसले युक्रेनले आफ्नो भूभागमा आक्रमण गरिरहेको दाबी गर्न सक्नेछ र पश्चिमी देशलाई पनि निशाना बनाउन सक्छ । सन् २०१४ मा रुसले यस्तै क्रिमिया कब्जा गरेको थियो, जसको पश्चिमा राष्ट्रहरूले विरोध गरेका थिए । यसपछि पनि क्रिमिया रुसको कब्जामा छ । अब एक–एक गरेर जान्नुहोस् रसियाका लागि यी ६ सहरको महत्व ः

लुहान्स्क र डोनेट्स्क

रुससँग जोडिएपछि लुहान्स्क र डोनेस्क मध्य एसियामा अमेरिकी प्रभावलाई कमजोर बनाउने माध्यम बनेका छन् । अब दुबै प्रान्तहरू नाटोको बिरूद्ध पनि पुटिनको हतियार हुनेछन् । यहाँ बसोबास गर्ने ३.६ मिलियन मानिसहरूलाई पश्चिमी देशहरू र नाटोको विरोधमा ल्याउन सकिन्छ । पहिले डोनेट्स्कको नाम स्टालिनो थियो । यो एक औद्योगिक क्षेत्र हो र खनिज उत्खननको लागि सबैभन्दा राम्रो मानिन्छ । चारैतिर ज्वालामुखीहरू छन् । युक्रेन मा यो क्षेत्र स्टील केन्द्र भनिन्छ । जनसंख्या लगभग २० लाख छ । लुहान्स्क पहिले वोरोशिलोभग्राड भनेर चिनिन्थ्यो । यहाँको जनसंख्या १५ लाख छ । दुबै प्रान्तहरूले काला सागरको उत्तरी किनारमा रसियासँग सिमाना साझा गर्छन् । यहाँ कोइलाको ठूलो भण्डार छ ।

मारिउपोल

युक्रेनको मारिउपोल सहर रुसको सीमासँग धेरै नजिक छ । यो लामो समयदेखि आजोभ सागरमा रणनीतिक रूपमा महत्वपूर्र्ण बन्दरगाह भएको छ र यसलाई कालो सागरसँग जोड्दछ । मारिउपोल पोर्टले १० मिलियन मेट्रिक टन भन्दा बढी कार्गो ह्यान्डल गर्दछ । साथै, यो माल ढुवानी को मामला मा एक धेरै महत्वपूर्र्ण बन्दरगाह हो । यहाँ कब्जा गरेपछि रुसले अब मस्कोलाई डोनबासको डोनेस्क र लुहान्स्कलाई क्रिमियासँग जोड्ने पुल निर्माण गर्न सक्नेछ । यहाँ दुईवटा ठूला स्टिल कम्पनी छन् । तिनीहरूको नाम इलियच स्टील एण्ड आइरन वक्र्स–एजोभस्टल हो । युक्रेनको कुल स्टिलको ठूलो हिस्सा यहाँबाट उत्पादन हुन्छ ।

जापोरिझिया

यो भाग रसियाका लागि रणनीतिक रूपमा पनि महत्वपूर्ण छ किनकि यो क्रिमियाबाट मात्र २०० किलोमिटर टाढा छ । जापोरिजियाबाट युरोपमा ऊर्जा आपूर्ति गरिन्छ । यस्तो अवस्थामा रुसको कब्जा पछि युक्रेनले राजस्व संकलनमा कठिनाइको सामना गर्नुपर्नेछ जसका कारण युक्रेनको अर्थतन्त्र खतरामा पर्नेछ । जापोरिजिया युरोपको आणविक शक्ति केन्द्र हो । यहाँ युरोपको सबैभन्दा ठूलो आणविक प्लान्ट छ । यो भाग रुसमा समावेश गरेर पुटिनले आफ्नो देशलाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो आणविक शक्ति बनाउन सक्छन् ।

सेभेरोडोनेत्स्क

यसलाई युक्रेनको रासायनिक उद्योग केन्द्र भनिन्छ । यहाँ युक्रेन मा सबै भन्दा ठूलो बशयत रासायनिक प्लान्ट छ । यहाँ मल बनाइन्छ, जुन विश्वभर निर्यात गरिन्छ । रणनीतिक रूपमा यो धेरै महत्वपूर्र्ण छ । यहाँबाट जाने राजमार्गबाट युक्रेनको सेनालाई हतियार पठाइन्छ । १४ जुनमा, रूसी सेनाले सेभेरोडोनेत्स्कको ७०% कब्जा गर्यो । जुन २५ मा, शहर पूर्ण रूपमा रूसीहरूले कब्जा गरेको थियो ।

मेलिटोपोल

यो रूसद्वारा कब्जा गरेको पहिलो शहर थियो । मार्च १ मा, रूसी सेनाले यहाँ कब्जा गर्यो । दुई प्रमुख युरोपेली राजमार्गहरू यहाँबाट गुज्रन्छन् । यो औद्योगिक क्षेत्र हो । यहाँ युक्रेनमा भाँडा बनाउने सबैभन्दा ठूलो प्लान्ट छ । यति मात्र होइन, यहाँ धेरै इलेक्ट्रोनिक सामान पनि बनाइन्छ । यहाँ विमान र यातायातका पार्टपुर्जाहरू बनाइन्छ । यसबाहेक, यो युक्रेनको एक मात्र प्लान्ट हो जहाँ कार इन्जिनहरू बनाइन्छ । यसलाई कब्जा गरेपछि रुसले अब यातायातसँग सम्बन्धित उत्पादन बढाउन सक्नेछ । मेलिटोपोलमा सबैभन्दा धेरै काठको काम पनि गरिन्छ । फर्निचर यहाँ बनाइएको छ, जुन सम्पूर्ण युक्रेनमा आपूर्ति गरिन्छ । मेलिटोपोलमा सबैभन्दा धेरै काठको काम पनि गरिन्छ । फर्निचर यहाँ बनाइएको छ, जुन सम्पूर्ण युक्रेनमा आपूर्ति गरिन्छ ।

पहिले कब्जा, त्यसपछि सेना फिर्ता

युक्रेनमा पनि धेरै शहरहरू छन् जुन रसियाले कब्जा गरेको थियो तर पछि आफ्नो सेनालाई यहाँबाट फिर्ता बोलायो । १५ दिनमा युद्ध जितेर अन्त्य गर्ने दाबी गर्ने रुसले आक्रमणको एक महिनापछि मात्रै युक्रेनको राजधानी किभबाट आफ्नो सेना फिर्ता गर्ने आदेश दिएको थियो । यहाँबाट सैनिकहरू पनि फर्किन थालेका थिए तर अक्टोबरमा ८ महिनापछि रुसले यहाँ आक्रमणलाई तिब्र पारेको थियो । यद्यपि उनीहरूले अहिलेसम्म किभलाई कब्जा गर्न सकेका छैनन् । रुसी सेनाले मार्चमा इजुम कब्जा गरेको थियो । सेप्टेम्बरमा ७ महिनापछि युक्रेनी सेनाले रुसबाट मुक्त गराएपछि रुसी सेना फिर्ता भयो । युक्रेनको दोस्रो ठूलो सहर खार्किभलाई रुसले मार्चमा नै कब्जामा लिएको थियो । अक्टोबरमा यहाँबाट रुसी सेना फिर्ता भएको थियो । युद्धको ५ दिनपछि मात्रै २ मार्चमा खेरसनलाई रूसले कब्जा गरेको थियो । ७ महिनापछि नोभेम्बर ९ मा पुटिनले आफ्नो सेनालाई यहाँबाट फिर्ता बोलाए । रुसले फेब्रुअरी २४ मा युक्रेनमा आक्रमण गर्दा युक्रेनको अर्थतन्त्रलाई ध्वस्त पार्ने स्पष्ट पारेको थियो । यस रणनीति अन्तर्गत, रूसी सेनाले स्नेक आइल्याण्डलाई भारी बमबारी गर्यो र कब्जा गर्यो । जुलाईमा यहाँबाट रुसी सेना फिर्ता भएको थियो ।

सारा विश्व युद्ध अन्त्यको पक्षमा

एक वर्ष बितिसक्दा पनि रुसी सेना युक्रेन कब्जा गर्न असफल भएको छ । यसै क्रममा भारत, अमेरिकालगायत युरोपेली देशले पुटिनलाई युद्ध अन्त्य गर्न आग्रह गरेका थिए । इजरायल र टर्कीले मध्यस्थताको कुरा गरेका थिए । तर यी सबै निष्कर्षविहीन रह्यो । यद्यपि, द्दघ डिसेम्बर २०२२ मा, पुटिनले घोषणा गरे कि उनी युद्ध चाँडै अन्त्य गर्न चाहन्छन् । पुटिनले भनेका थिए– हाम्रो मुख्य उद्देश्य यो द्वन्द्व अन्त्य गर्नु हो । यसका लागि हामीले पहल गरिरहेका छौँ र गरिरहने छौँ । तर, नयाँ वर्ष अर्थात जनवरी १, २०२३ मा पुटिन–जेलेन्स्कीबीच शब्दयुद्ध भयो । दुवैले आफ्नो देशलाई सम्बोधन गरे । ९ मिनेट लामो सम्बोधनमा पुटिनले भने–हाम्रो सेना आफ्नो भूमि, सत्य र न्यायका लागि लडिरहेको छ । हामी रूस र हाम्रो परिवारको लागि युद्ध जित्नेछौं । बदलामा, युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले पनि एक भिडियो सन्देश जारी गरे–उनले रुसका जनतालाई पुटिनले उनीहरूलाई नष्ट गरिरहेको बताए । उसले आफ्ना सिपाहीहरूलाई अगुवाइ गर्दैन तर तिनीहरूको पछाडि लुकेको छ ।

आक्रमण जारी छ

पुटिनले अर्थोडक्स क्रिसमसको अवसरमा युद्धविराम घोषणा गरे । वास्तवमा, अर्थोडक्स क्रिसमस र क्याथोलिक चर्च बीच केही आधारभूत भिन्नताहरू छन् । यही कारणले गर्दा जब विश्वभरका क्याथोलिक चर्चहरूले डिसेम्बरमा क्रिसमस सप्ताह मनाउँछन्, अर्थोडक्स चर्चहरू यसबाट टाढा रहन्छन् र जनवरी ७ मा क्रिसमस मनाउँछन् । त्यसैले जनवरी ६–७ मा युद्धविरामको घोषणा गरियो । तर युक्रेनले रुसले रकेट प्रहार गरेको दाबी गरेको छ ।तर, रुसले यो दाबी अस्वीकार गरेको छ । रुसले युद्धविरामको सम्मान गरेको बताएको छ । आक्रमणहरू युक्रेनको पक्षबाट गरिएको थियो, यसले मात्र जवाफ दियो । यो युद्ध अझै सकिएको छैन । अनुवाद गरिएको