काठमाडौं । ‘तपाईंको सबैभन्दा दुखी ग्राहकहरू तपाईंको सबैभन्दा ठूलो पाठको स्रोत हुन् ।’ व्यापार सुरु गर्ने हरेक व्यक्तिको सपना हुन्छ कि सफलताले आकाश चुम्नेछ । तर व्यवसायमा सफलताको दर निकै कम छ । व्यवस्थापन गुरु डा पिटर एफ ड्रकरले भनेका छन्–‘एक सफल कम्पनी सम्पूर्ण समाजको लागि वरदान हुन सक्छ, र असफल कम्पनी–एक बोझ ।’ आज हामी यहाँ किन केही व्यवसायहरू कहिल्यै चल्दैनन् वा धेरै राम्रोसँग चलिरहेको व्यवसायमा अचानक समस्या हुन्छ भन्नेबारे चर्चा गर्दैछौं ।

किन व्यवसायहरू असफल हुन्छन्

सबै प्रयासहरूको बावजुद, व्यवसायहरू प्रायः काम गर्दैनन् । यसको एउटै कारण छैन, तर धेरै कारणहरू छन् । यसलाई पहिले नै बुझेर, तपाइँ असफलताको दर कम गर्न सक्नुहुन्छ ।

१) गलत योजना र व्यवस्थापन

सबैभन्दा सामान्य कारणहरू मध्ये एक खराब योजना र व्यवस्थापनको कमी हो । यहाँ खराब व्यवस्थापन भनेको विशेष गरी कमजोर वित्तीय, मानव संसाधन र मार्केटिङ व्यवस्थापन हो । धेरै व्यवसायहरू कुनै स्पष्ट योजना बिना मात्र चलिरहेका छन् । धेरै व्यवसायहरूसँग योजनाहरू कार्यान्वयन गर्न सही टोली छैन । विश्वव्यापी रूपमा यसको उदाहरणहरू एनरोन र लेहम्यान ब्रदर्स समावेश छन् , जबकि भारतमा टाटा नानो परियोजना एक उत्कृष्ट उदाहरण हो, जुन पहिलो दिनदेखि नै कमजोर योजनाको शिकार भयो ।

२) वित्तिय अभाव, गडबडी र कुप्रबन्धन (आर्थिक समस्या)

धेरै व्यवसायहरू सुरुमा वा कठिन समयमा जारी राख्न पर्याप्त पूँजी नभएको कारण असफल हुन्छन् । यो कमजोर वित्तीय व्यवस्थापन, पर्याप्त लगानीकर्ता नभएको वा स्पष्ट वित्तीय योजना नभएको कारण हुन सक्छ । विश्वभर यस्ता सयौं कम्पनीहरू छन् । भारतका धेरै व्यवसायहरू वित्तीय अनियमितता र कुप्रबन्धका कारण असफल भएका छन् जसमा किंगफिसर एयरलाइन्स, सत्यम कम्प्युटर र रानब्याक्सी प्रयोगशालाहरू पर्छन् । यो पनि सत्य हो कि तिनीहरूमध्ये धेरैले ठगी पनि गरेका थिए ।

३) गलत मार्केटिङ

कुनै पनि व्यवसायको आधार भनेको त्यसका ग्राहकहरू हुन्, जसको बिना त्यो व्यवसायको कल्पना पनि व्यर्थ हुन्छ । खराब मार्केटिङले ग्राहक संलग्नताको कमी निम्त्याउँछ, जसले व्यापार विफलताको नेतृत्व गर्न सक्छ । व्यवसायहरू सफल हुनको लागि आफ्नो लक्षित बजारलाई प्रभावकारी रूपमा पुग्न र संलग्न गर्न सक्षम हुनुपर्छ । यदि एक व्यवसायले ग्राहकहरूलाई आफ्नो सन्देश सञ्चार गर्न सक्षम छैन वा बलियो ब्रान्ड पहिचान निर्माण गर्न सक्षम छैन भने, त्यसले ग्राहकहरूलाई आकर्षित गर्न र कायम राख्न संघर्ष गर्नुपर्छ । उदाहरणका लागि एचएमटी (हिन्दुस्तान मेसिन टूल्स), देवू मोटर्स आदि ।

४) तीव्र प्रतिस्पर्धा

व्यवसायहरू असफल हुनुको अर्को कारण आजको बजारमा तीव्र प्रतिस्पर्धा हो । सफल हुन, तपाईं आफ्नो उद्योग मा अन्य कम्पनीहरु संग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम हुनुपर्छ । यो साना व्यवसायहरूका लागि चुनौतीपूर्ण हुन सक्छ जुनसँग ठूला कम्पनीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न स्रोत वा विशेषज्ञता छैन । उदाहरणका लागि हिन्दुस्तान मोटर्स (जसले एम्बेसडर कार बनायो), बीपीएल मोबाइल, निरमा, आदि ।

५) बाह्य कारकहरू

यी सामान्य कारणहरूका अतिरिक्त, अर्थतन्त्रमा भएका परिवर्तनहरू, प्राकृतिक प्रकोपहरू, सरकारी नियमहरूमा परिवर्तनहरू, वा नयाँ आविष्कारहरू जस्ता बाह्य कारकहरूका कारण पनि व्यवसायहरू असफल हुन सक्छन् । व्यवसायहरू बाँच्नको लागि यी परिवर्तनहरूसँग अनुकूलन गर्न महत्वपूर्ण छ । सरकारी कम्पनीहरूको लागि, सरकारबाट निरन्तर समर्थन, र नयाँ व्यवस्थापन शैलीमा संक्रमण जीवन र मृत्यु बीचको भिन्नता हुन सक्छ । बीएसएनएल आज भारतको नम्बर एक टेलिकम फर्म बन्न सक्ने थियो । तर, बीएसएनएल आज निकै पछि परिसकेको छ । उदाहरण–बीएसएनएल, एमटीएनएल, कोडाक फिल्म्स आदि ।

सारांश

व्यवसाय चलाउनु भनेको निरन्तर दौड जस्तै हो, जसमा नयाँ आयाम बुझ्दै आफ्नो रणनीति परिवर्तन गरिरहनुपर्छ ।

१) व्यापार विफलताबाट बच्नको लागि, स्पष्ट व्यापार योजना हुनु महत्वपूर्ण छ जसले व्यापारको लक्ष्य र उद्देश्यहरू साथै तिनीहरूलाई प्राप्त गर्ने रणनीतिहरू रूपरेखा दिन्छ ।

२) व्यवसाय मालिकहरूले पनि आफ्नो व्यवसायको आर्थिक अवस्था बारे सचेत हुनुपर्छ र कठिन समयमा व्यवसायलाई दिगो बनाउन पर्याप्त पूँजी छ भनी सुनिश्चित गर्न कदम चाल्नु पर्छ ।

३) तिनीहरूले यो पनि सुनिश्चित गर्नुपर्छ कि तिनीहरूसँग राम्रो टोली छ, र तिनीहरू बजारमा प्रतिस्पर्धी रहन सुनिश्चित गर्नुहोस् । अनुवाद गरिएको