काठमाडौं । जाडो याम सबैभन्दा प्रतिक्षित मौसममध्ये एक हो, तर यसले रुघा खोकी, श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या जस्ता रोगहरू पनि ल्याउन सक्छ, जुन यस मौसममा सबैभन्दा बढी प्रचलित छ र सामान्यतया कम रोग प्रतिरोधक क्षमताको कारण हुन्छ।

मौसम परिवर्तनको चक्रको समयमा अचानक तापमान परिवर्तन हुन्छ। हिमालय क्षेत्रमा तापक्रम ऋणात्मकभन्दा निकै तल जान सक्छ, जसले गर्दा पहाडी र तराई क्षेत्रमा पनि चिसो बढ्ने गर्छ । काठमाडौं उपत्यकामा रातको तापक्रम शून्य डिग्री सेल्सियससम्म झर्न सक्छ र दिनमा २० डिग्री सेल्सियसमा तैरिन्छ । मौसमी परिवर्तनले रुघाखोकी, रुघाखोकी र फ्लुजस्ता रोग निम्त्याउँछ । रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनु यस्ता रोगसँग लड्ने प्रभावकारी उपाय हो ।

मौसमी परिवर्तनको समयमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने प्रभावकारी उपाय डाबर च्यवनप्राशको सेवन हो । यो ४१ भन्दा बढी आयुर्वेदिक जडीबुटीहरूको चिकित्सकीय परीक्षण गरिएको आयुर्वेदिक सूत्र हो जसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन मद्दत गर्दछ, जसले शरीरलाई ब्याक्टेरिया, भाइरस, धूलो र मौसम परिवर्तनको कारण हुने खोकी र रुघाखोकी आदि जस्ता दैनिक संक्रमणबाट बचाउँछ।

संस्कृतमा ‘प्राश’ शब्दको अर्थ विशेष रूपमा तयार पारिएको भोजन हो र ‘च्यवन’ ऋषिको नाम हो जसका लागि यो आयुर्वेदिक पोषक सूत्र उनको जवानी र जीवनशक्ति लाई पुनर्स्थापित गर्न को लागी मनगढन्ते थियो। अतः ‘च्यवनप्राश’ नाम। स्वास्थ्य पूरकको रूपमा, डाबर च्यवनप्राश सबै उमेर समूहका व्यक्तिहरू- बच्चाहरू, वयस्कहरू र वृद्ध व्यक्तिहरूले सर्वोच्च स्वास्थ्य लाभको लागि समान रूपमा लिन सक्दछन्।

डाबर च्यवनप्राशको प्रमुख तत्व अमला (भारतीय गोलभेंडा) हो। अन्य सामग्री गुडुची, अश्वगन्धा, पिप्पली, मुलेठी, हरितकी, कर्कटशृंगी, वासा आदि हुन्। यी सबै तत्वहरूको सम्मिश्रणले डाबर च्यवनप्राशलाई आयुर्वेदिक जडीबुटीहरूको उत्तम मिश्रण बनाउँदछ जसले जाडो मौसममा राम्रो स्वास्थ्यको लागि प्रतिरक्षा प्रदान गर्दछ।

डाबर च्यवनप्राश को सेवन गर्दा हुने केही स्वास्थ्य लाभहरु यस प्रकार छन् :

जाडोमौसममा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनेडाबर च्यवनप्राशको नियमित प्रयोगले शरीरको प्राकृतिक प्रतिरक्षा प्रणालीलाई मजबुत बनाउन मद्दत गर्छ । यसले शरीरलाई हेमोग्लोबिन र सेतो रक्त कोषको उत्पादनमा मद्दत गर्दछ, जसले तपाईंको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई तपाईंको शरीरलाई खोकी र रुघाखोकी जस्ता रोगहरूबाट जोगाउन मद्दत गर्दछ।

पाचन क्रियामा सहयोग
च्यवनप्राशले पाचन प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । डाबर च्यवनप्राशको महत्वपूर्ण तत्व अमलाले शरीरलाई डिटोक्सिफाई गर्छ । यसले शरीरबाट हानिकारक विषाक्त पदार्थलाई बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ ।

श्वासप्रश्वास प्रणालीका लागि राम्रो
च्यवनप्राशले स्वस्थ श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई सहयोग गर्छ । यसले श्वासप्रश्वासका मार्गहरू सफा र सफा राख्न मद्दत गर्दछ।

शक्ति र सहनशक्ति बढाउँछ
च्यवनप्राशले समग्र शक्ति र ऊर्जा बढाउँछ । यसले शरीरको प्राकृतिक प्रतिरोधमा सुधार गर्दछ र शरीरलाई समग्र शक्ति र जीवन शक्ति प्रदान गर्दछ।

छालामा सुधार ल्याउँछ
च्यवनप्राशले कोषहरूको बुढ्यौलीमा ढिलाई गर्नुका साथै छालालाई रेडिकल ड्यामेजबाट बचाउँछ साथै यसमा रहेको अमला, घिउ र मह पनि स्वस्थ छालालाई बढावा दिन का लागि फाइदाजनक हुन्छ ।

डाबर च्यवनप्राश कसरी र कहिले खाने ?

डाबर च्यवनप्राश एक सुरक्षित आयुर्वेदिक सूत्र हो जुन सबै उमेर समूहका मानिसहरूले सेवन गर्न सक्छन् – साना बच्चाहरूदेखि वृद्धहरूसम्म। ३ वर्षभन्दा माथिका बालबालिकाका लागि दैनिक १ चम्चा डाबर च्यवनप्राश खानुपर्छ । वयस्कहरूको लागि: दिनको दुई पटक 1 चम्चा डाबर च्यवनप्राश सिफारिस गरिन्छ। १ चम्चा दिनको दुई पटक खानुपर्छ– एक पटक बिहान र एक पटक राति । डाबर च्यवनप्राशको प्रत्यक्ष सेवन गर्न सकिन्छ र तातो दूध वा पानीमा पनि मिसाउन सकिन्छ ।