काठमाडौं । मानिसको दीर्घायु र ‘ब्लु जोन’ जस्ता ठाउँमा गरिएको अनुसन्धानमा नयाँ प्रश्न खडा भएको छ । युनिभर्सिटी कलेज लन्डनका अनुसन्धानकर्ता साउल जस्टिन न्युम्यानले मानिसको लामो आयुसँग सम्बन्धित अधिकांश तथ्यांक गलत रहेको बताएका छन् । सबैजना लामो जीवन बाँच्न चाहन्छन् । यो सपनाले नयाँ उद्योगलाई जन्म दिएको छ । यस उद्योगमा सप्लिमेन्ट, पुस्तक, प्रविधि र सुझावहरू बिक्री भइरहेको छ ।

यो सबै मानिसहरूलाई संसारका सबैभन्दा वृद्ध व्यक्तिहरूको रहस्य के हो भनेर सिकाउनको लागि गरिएको हो । तर न्युम्यानका अनुसार, यस उद्योगका आधारका रुपमा रहेका डाटा प्रायः गलत र अविश्वसनीय हुन्छ । “धेरै पुराना डाटा जुन हामी सत्य हो भन्ने विश्वास गर्छौं, प्रायः ती सबै फोहोर हुन,’ उनले भने ।

अनुसन्धानले के पत्ता लगायो ?

न्युम्यानको अनुसन्धान अझै समीक्षाको प्रक्रियामा छ । यस अनुसन्धानका लागि उनले अमेरिका, इटाली, इङ्ल्यान्ड, फ्रान्स र जापान जस्ता देशमा १०० वर्ष र ११० वर्षभन्दा माथिका मानिसहरुको अध्ययन गरेका थिए । तिनीहरूले फेला पारे कि ‘सुपर शताब्दी’, वा ११० वर्ष भन्दा माथिका मानिसहरू प्रायः कमजोर स्वास्थ्य सेवा, गरीबीको उच्च स्तर, र कमजोर रेकर्ड–किपिङ वा कागजातहरू भएका क्षेत्रहरूबाट आउँछन् ।

न्युम्यानले ठट्टा गरे, ‘दीर्घायुको वास्तविक रहस्य भनेको जन्म प्रमाणपत्र दुर्लभ हुने ठाउँमा जानु हो, आफ्ना बच्चाहरूलाई पेन्सन ठगीको बारेमा सिकाउनुहोस्, र झूट बोल्न थाल्नुहोस् ।’ यस विषयलाई व्याख्या गर्न, न्यूम्यानले जापानको उदाहरण दिए । कुनै समय जापानको सबैभन्दा वृद्ध मानिस मानिने सोगेन काटोको ममीफाइड अवशेष सन् २०१० मा आफ्नो घरमा भेटिएको थियो । वास्तवमा उनको मृत्यु सन् १९७८ मा भएको थियो । उनको परिवारले तीन दशकसम्म उनको पेन्सनको उपभोग गरिरहे ।

यस घटनाको अनुसन्धान गर्दा जापानमा ८२ प्रतिशत अर्थात करिब २.३ लाख शताब्दीका नागरिक या त हराएका वा मृत अवस्थामा फेला परेका थिए । सरकारका अनुसार, ‘कागजातहरू सही थिए, तर मानिसहरू मरेका थिए ।’ यस्ता अभिलेखहरू कत्तिको अविश्वसनीय हुन सक्छन् भन्ने कुराले देखाउँछ ।

‘ब्लु जोन’ : सत्य वा भ्रम?

‘ब्लु जोन’ हरू मानिसहरूको लामो समयसम्म बाँच्ने र औसतमा स्वस्थ जीवन बिताउने ठाउँहरू मानिन्छ । यो शब्द पहिलो पटक २००४ मा इटालियन टापु सार्डिनियाको लागि प्रयोग भएको थियो । एक वर्ष पछि, नेशनल जियोग्राफिक रिपोर्टर ड्यान बुएटनरले जापानको ओकिनावा र क्यालिफोर्नियाको लोमा लिन्डालाई ब्लू जोनमा समावेश गरे । चीनमा एउटा यस्तो गाउँ छ जसलाई सय जनालाई जीवन दिने गाउँ भनिन्छ ।

यद्यपि, बुएटनरले पछि स्वीकार गरे कि लोमा लिन्डा उनको सूचीमा थपिएको थियो किनभने उनका सम्पादकले भने, ‘अमेरिकाको ब्लू जोनहरू खोज्नुहोस् ।’ यसपछि उनले कोस्टारिकाको निकोया प्रायद्वीप र ग्रीसको इकारियालाई पनि यो सूचीमा थपेका छन् । तर, तथ्याङ्कको जाँच गर्दा यी दावीहरूमा प्रश्नहरू उठ्न थाले । सन् २००८ मा कोस्टारिकामा गरिएको अनुसन्धानले ४२ प्रतिशत शताब्दी (सय वर्ष नाघेका) का नागरिकले आफ्नो उमेरबारे झूट बोलेको खुलासा गरेको थियो । २०१२ मा ग्रीसमा प्रकट भएको तथ्याङ्कले ग्रीसका शताब्दी वर्षका ७२ प्रतिशत या त मृत वा काल्पनिक थिए भनेर पत्ता लगाए । ‘उनीहरू पेन्सन लिनमा मात्र बाँच्छन्,’ न्यूम्यानले ठट्टा गरे ।

विवाद र प्रतिक्रिया

ब्लू जोनमा अनुसन्धान गर्ने धेरै वैज्ञानिकहरूले न्यूम्यानको आलोचना गरे । उनीहरुले भने कि उनको काम ‘शैक्षिक र नैतिक रूपमा गैरजिम्मेवार’ थियो । यी वैज्ञानिकहरूले दावी गर्छन् कि उनीहरूले शताब्दीको उमेर पुष्टि गर्न ऐतिहासिक अभिलेख र दर्ताहरू सावधानीपूर्वक जाँच गरेका छन् । यसमा न्युम्यानको प्रतिक्रिया यदि प्रारम्भिक जन्म प्रमाणपत्र नै गलत छ भने, त्यसपछिका सबै रेकर्डहरू पनि गलत हुनेछन् भन्ने छ । ‘गलत जन्म प्रमाणपत्रबाट सुरु गर्नुहोस्, त्यसपछि एउटै डाटा जताततै प्रतिलिपि गरिन्छ, र तपाइँ एकदम सही तर गलत रेकर्ड प्राप्त गर्नुहुन्छ,’ उनले भने ।

न्युम्यानको विश्वास छ कि यो समस्याबाट बाहिर निस्कने एउटै उपाय भनेको वैज्ञानिक विधिबाट मानिसको उमेर नाप्नु हो । बुढ्यौलीबारे अनुसन्धान गर्ने स्टिभ होर्भाथले ‘मेथिलेसन क्लक’ नामक नयाँ प्रविधिको विकास गरेका छन् । यसले डीएनए प्रयोग गरेर उमेर प्रमाणित गर्न र गम्भीर धोखाधडी पत्ता लगाउन सक्छ । यद्यपि, यसले ११५ र १२० वर्षको बीचको भिन्नतालाई सही रूपमा बताउन सक्दैन ।

होर्भाथले फ्रान्सका जीन कोलम्यानको डीएनए नमूना परीक्षण गर्न प्रस्ताव गरेका छन्, जसको १२२ वर्षको उमेरमा मृत्यु भएको थियो, जुन अहिलेसम्म बाँच्ने सबैभन्दा वृद्ध व्यक्ति मानिन्छ । त्यसोभए, दीर्घायुको बारेमा यो बहसबाट आम जनताले के लिने ? न्युम्यानको सरल जवाफ हो, ‘लामो समय बाँच्न चाहनुहुन्छ भने केही नकिन्नुहोस् । डाक्टरको सल्लाह सुन्नुहोस्, व्यायाम गर्नुहोस्, रक्सी र चुरोटबाट टाढा रहनुहोस्, यति मात्रै हो ।’ अनुवाद गरिएको