काठमाडौँ । पछिल्लो दशक वा सोभन्दा बढी समयदेखि, दुबईले आफ्ना मेगा प्रोजेक्टहरूका साथ विश्वलाई चकित पार्दै आएको छ । संसारको सबैभन्दा अग्लो भवन बुर्ज खलिफा होस्, संसारको सबैभन्दा स्मार्ट होटल बुर्ज अल अरब होस् वा दुबईको समुद्र तट नजिकै विकसित कृत्रिम पाम आइल्याण्ड होस् ।

तर, दुबईमा एउटा अर्बौं डलरको योजना भने अलपत्र परेको छ । यो परियोजना २६० साना टापुहरूको नेटवर्क हो, जुन संसारका सबै महाद्वीपहरूको आकारमा विकसित गरिएको छ । यस टापु समूहमा काम सुरु भएको बीस वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ । तर यो विश्व टापु अहिलेसम्म सम्पन्न हुन सकेको छैन । यो टापु समूह किन विकास गरिएको थियो ?

द वर्ल्ड नामको यो परियोजनालाई २६० वटा कृत्रिम टापुको रूपमा परिकल्पना गरिएको थियो । पृथ्वीका सबै महाद्वीपहरू अर्थात अफ्रिका, अन्टार्कटिका, एसिया, युरोप, उत्तर अमेरिका, दक्षिण अमेरिका र ओशिनिया बसोबास गर्ने गरी बनाइनुपर्ने थियो । दुबईको तटीय रेखाबाट करिब चार किलोमिटर टाढा विश्व परियोजना निर्माण भइरहेको थियो ।

प्रत्येक टापुको नाम देश, क्षेत्र वा महाद्वीपमा रहेको सहरको नाममा राखिएको छ । यस परियोजनाअन्तर्गत निजी कम्पनीहरूले यी टापुहरूमा होटल, रेष्टुरेन्ट, रिसोर्ट वा बंगला जस्ता विभिन्न सुविधाहरूको विकास गर्नु पर्ने थियो । जसका कारण यहाँ आउने व्यक्तिले विश्वका विभिन्न संस्कृतिको झलक पाउन सक्छन् । सरकारको सहयोगमा रहेको नखिल प्रोपर्टीजले पाम जुमेराह नामको कृत्रिम टापु बनाएको थियो ।

त्यसमा चार हजार लक्जरी सम्पत्ति र दर्जनौं होटल निर्माण गरिएका थिए । संसारलाई विकासको अझ विलासी उदाहरणको रूपमा सिर्जना गर्नु थियो । यी टापुहरू निर्माण भएपछि दुबईको तटवर्ती क्षेत्र २३० किलोमिटरले बढाउने थियो । यसबाट दुबई आउने पर्यटकको संख्या पनि बढ्ने अपेक्षा गरिएको थियो ।

विश्व दुबई परियोजना २०३ मा दुबईका शासक शेख मोहम्मद अल मकतूमद्वारा घोषणा गरिएको थियो । नखिल प्रोपर्टीजले सन् २००३ मा द वर्ल्डमा काम सुरु गरेको थियो । यी टापुहरू पर्शियन खाडीको समुद्री तटबाट ३२१ मिलियन घन फिट बालुवा निकालेर सिर्जना गरिएको हो । समुद्री तटबाट बालुवा उत्खननले फारसको खाडीमा रहेका कोरल चट्टानहरूमा ठूलो क्षति पुगेको वातावरणविद्हरू बताउँछन् । नखिल प्रपर्टिजले समुद्री जीवविज्ञानीहरूलाई तिनीहरूको पुनर्स्थापना गर्न र कोरलहरूलाई पुन: स्थापित गर्ने काममा लगाएको थियो ।

द वर्ल्ड कसरी समस्यामा पर्यो ?

नखिल प्रोपर्टीजले यी कृत्रिम टापुहरू र वरपरको समुद्री क्षेत्रको निर्माण सन् २००८ मा सम्पन्न गरेको थियो । र, तीमध्ये ७० प्रतिशत सेयर निजी कम्पनीलाई बिक्री गर्न सफल भएको कम्पनीले जनाएको छ । तर, चरम आर्थिक संकटका कारण यी टापुहरूमा सुविधा निर्माणको काम रोकिएको थियो । अमेरिकाबाट सुरु भएको यो आर्थिक संकटले सन् २००७ मा दुबईलाई पनि घेर्यो र यसको प्रभाव सन् २०१० सम्म रह्यो ।

यस अवधिमा, दुबईमा सम्पत्तिको मूल्यमा उल्लेखनीय गिरावट आएको छ । जसका कारण धेरै निजी कम्पनीहरूले यो योजनाबाट या त फिर्ता भए वा बन्द गरे । नखिल प्रोपर्टीज आफैंले अर्बौं डलर ऋण लिएको थियो । सन् २००९ मा दुबईको छिमेकी इमिरेट्स अबुधाबीले दुबईमा १० अर्ब डलर लगानी गरेपछि नखिलले राहत पाएको थियो।

द वर्ल्ड मा अहिलेसम्म के के भयो ?

यस परियोजनाप्रति विश्वको ध्यानाकर्षण गराउन नखिल प्रोपर्टीजले ल्यापल्याण्ड टापुमा प्रदर्शनीका लागि घर निर्माण गरेको छ । अर्को टापु फॉर्मुला वन विश्व च्याम्पियन माइकल शूमाकरलाई उनको उपलब्धिहरूको सम्मानको रूपमा दान गरिएको थियो । यस टापुमा एक भव्य भवन पनि बनाइएको छ । २०१२ मा, रोयल आइल्याण्ड बीच क्लब लेबनानको टापुमा खोलियो । यो रेस्टुरेन्ट र बार सुविधाहरुसंग सुसज्जित रिसोर्ट हो । अनतारा वर्ल्ड आइल्याण्डले पनि २०२२ मा काम गर्न थाल्यो । यस टापुमा होटल कोठा, सुइट, भिला र स्पा सहितको रिसोर्ट पनि निर्माण गरिएको छ । तर, संसारका बाँकी सबै टापुहरू उजाड बालुवाका टिब्बाजस्तै छन् ।

बेलायतको न्युक्यासल विश्वविद्यालयका भूगोलका प्रोफेसर र ‘ए जर्नी इनटू द एरा अफ आर्टिफिशियल आइल्याण्ड’का लेखक एलिस्टर बोनेट भन्छन्, ‘द वर्ल्डको ठूलो समस्या यो हो कि द पामको विपरीत यो दुबईसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको छैन । कारबाट यी टापुहरूमा पुग्न सक्ने कुनै पुल छैन । यी टापुहरू जोड्न सडक निर्माण गरिएको छैन । यसको मतलब निर्माण सामग्री र मजदुरको ढुवानी यहाँका सम्पत्ति निर्माण गर्नेहरूका लागि ठूलो चुनौती बनेको छ । त्यसपछि यी टापुहरूमा बिजुली र पानी उपलब्ध गराउनु पनि चुनौती छ । यी टापुहरूलाई दुबईसँग जोड्ने एउटा मात्र बाटो छ । पाम जुमेराहबाट चल्ने फेरी सेवाले मात्र मानिसहरूलाई यहाँ ल्याउँछ र फिर्ता लैजान्छ ।’

भविष्यमा द वर्ल्डमा के हुनेछ ?

पछिल्लो दशकमा दुबईको क्लेनडिएन्स्ट ग्रुप नामको कम्पनीले द हार्ट अफ युरोप नामक परियोजनामा ​​काम गरिरहेको छ, जसको लागत पाँच अर्ब डलर लाग्ने अनुमान गरिएको छ । यो कम्पनी अस्ट्रियाका उद्यमी जोसेफ क्लिन्डिएन्स्टद्वारा सञ्चालित छ । यस परियोजनाअन्तर्गत युरोपेली शैलीका धेरै लक्जरी होटल, निजी कुटेज र फ्लोटिंग भिलाहरू निर्माण गरिने छ ।

ती सबै जर्मनी, मोनाको, स्वीडेन र भेनिस नामक विश्वका टापुहरूमा बनाइनेछन् (यद्यपि यी कुनै पनि देश वा सहरहरू वास्तवमा टापुहरू होइनन्)। यस आयोजनाअन्तर्गत ‘रेनिङ स्ट्रिट’ पनि निर्माण गरिने छ, जहाँ पर्यटकले अत्यधिक गर्मीमा कृत्रिम वर्षामा भिज्ने रमाइलो पाउनेछन् । यो कम्प्लेक्स २०२६ मा तयार हुनेछ । नखिल प्रोपर्टीजले द वर्ल्डको संरचनामा प्रमुख काम गर्न ठेकेदारको खोजी गरिरहेको छ । यस परियोजनाअन्तर्गत सबै २६० वटा टापुहरूलाई महादेशका रूपमा एकअर्कासँग जोडिनेछ ।

सुरुमा, संसारका प्रत्येक टापुहरूमा पानी र बिजुलीको आफ्नै छुट्टै सुविधा हुनुपर्थ्यो । तर, यो धेरै महँगो र अव्यावहारिक विकल्प थियो । जब यी कृत्रिम टापुहरू महाद्वीपको रूपमा एकअर्कासँग जोडिनेछन्, तब यी टापुहरूले एकअर्कासँग बिजुली र पानी जस्ता सुविधाहरू साझा गर्नेछन् ।