काठमाडौं । वालमार्ट आज विश्वको सबैभन्दा ठूलो रिटेल कम्पनी हो, यसलाई सुरु गर्ने वाल्टनको जीवन आफैमा एउटा उदाहरण हो । ‘सफल मानिस कुनै नयाँ काम गर्दैनन्, नयाँ ढंगले काम गर्छन’, यो लाइन सुन्दा राम्रो लाग्छ । र वास्तविक जीवनमा यसको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण ‘वालमार्ट’ संस्थापक सैम वाल्टन हुन्, जसले हाम्रो किनमेल गर्ने तरिका परिवर्तन गरे ।

विश्वको सबैभन्दा ठूलो रिटेल कम्पनी ‘वालमार्ट’ लाई यो बिन्दुमा पु¥याउने वाल्टनले ‘सेल्स ट्रेनी’का रुपमा आफ्नो करियर सुरु गरेका थिए । अहिले उनको कम्पनीको मूल्य करिब ५०० अर्ब डलर छ र विश्वका २८ देशमा १२ हजार रिटेल स्टोरलाई खतरामा छ । यो कम्पनीले भारतको सबैभन्दा ठूलो ई–कमर्स कम्पनी फ्लिपकार्टको ७७ प्रतिशत शेयरसमेत खरीद गरेको छ ।

शिक्षा, सेना र त्यसपछि मात्र ‘वालमार्ट’

सन् १९१८ मा अमेरिकाको ओक्लाहोमामा जन्मेका साम वाल्टन एक मध्यमवर्गीय परिवारबाट आएका थिए । कलेजका दिनमा उनी खुद्रा क्षेत्रसँग आवद्ध भए । उनले जेसी पेनी नामक कम्पनीमा ‘सेल्स ट्रेनी’का (बिक्री प्रशिक्षार्थी) को रूपमा आफ्नो क्यारियर सुरु गरे । यस अवधिमा पनि वाल्टनले ग्राहक सेवामा बढी ध्यान दिएमा थिए । र त्यही शिक्षा पछि ‘वालमार्ट’ मा लागू गरियो । जसमा ग्राहक सेवा र थोरै नाफा लिएर बिक्री गर्नुलाई मुल मन्त्र बनाइयो । वाल्टन सेल्स ट्रेनीको जागिर छाडेर सन् १९४२ मा तीन वर्ष सेनामा भर्ना भए ।

बेन फ्रान्कलिन स्टोरलाई प्रसिद्ध बनाऐसैन्य सेवा प्राप्त ५ हजार डलर र र आफन्तहरूको सहयोगमा, वाल्टनले न्यूपोर्ट, अर्कान्सासमा ‘बेन फ्रान्कलिन स्टोर’ को फ्रेन्चाइजी लिए । यहाँ पनि उनको आदर्श वाक्य बाँकी स्टोर भन्दा कम मूल्यमा धेरै सेवा दिएर स्टोर चलाउन थियो । अरूले वाल्टनको यो अवधारणालाई विशेष लाभदायक सम्झौताको रूपमा हेरेनन् । बिस्तारै, वाल्टनको आम्दानी धेरै गुणा बढ्यो र उनले धेरै वरपरका राज्यहरूमा बेन फ्रान्कलिनको फ्रेन्चाइजी किने । तर पछि साम वाल्टनले आफ्नै स्टोर खोल्ने निर्णय गरे ।

न्युपोर्टदेखि बेन्टनभिलसम्म

सन् १९५० मा, वाल्टन फरक र शान्त ठाउँको खोजीमा न्युपोर्टबाट बेन्टोनभिल गए । यहाँ उनले ९९ वर्षको भाडामा जग्गा लिएर साम ५ र सैम १० नामक पसल खोले । सन् १९६० सम्ममा उनले एकपछि अर्को १५ पसल खोलेका थिए । स्थिति यस्तो बन्यो कि धेरै कम्पनीहरूले बेन्टोनभिलमा एकैसाथ आफ्ना स्टोरहरू खोल्न थाले । जुन एक समय शान्त ठाउँ मानिन्थ्यो ।

पहिलो ‘वालमार्ट’

सन १९६२ मा, वाल्टनले रोजर्स, अर्कान्सासमा पहिलो वालमार्ट किने । त्यसबेला साम वाल्टन ४४ वर्षका थिए । सन १९६७ सम्म, वाल्टनले २४ पसलहरू खोलेका थिए । कम्पनीले आफ्नो पुरानो अवधारणालाई कायम राख्यो–‘कम मूल्यमा आपूर्तिकर्ताहरूबाट धेरै सामानहरू खरिद गर्ने र तिनीहरूलाई कम नाफामा बेच्ने ।’ साथै वर्ष पछि नयाँ स्टोरहरू खोल्दै । कम्पनीको यस अवधारणाको अगाडि, अन्य सबै खुद्रा कम्पनीहरू साना देखिन थाले । परिणाम अहिले सबैका अगाडि छ ।

वालमार्टको बिस्तार

९० को दशकमा वालमार्टले अन्य देशहरूमा पनि आफ्नो नेटवर्क फैलाउन थाल्यो । सन् १९९१ मा मेक्सिकन रिटेल कम्पनीको सहयोगमा कम्पनी अमेरिकाबाट बाहिरि दुनियाँमा प्रवेश गर्यो । हाल, कम्पनीको २८ देशहरूमा स्टोरहरू छन् । उनको योगदानलाई ध्यानमा राख्दै सन् १९९२ मा अमेरिकी राष्ट्रपति बुसले उनलाई ‘मेडल अफ फ्रिडम’ले सम्मान गरेका थिए । साम वाल्टनको ६ महिनापछि ७४ वर्षको उमेरमा मृत्यु भयो । दि क्विन्टबाट अनुवाद