काठमाडौँ । युरोपका देशहरूले आफ्नो बुढ्यौली जनसंख्याको लागि निवृत्तिभरणमा पहिले भन्दा बढी खर्च गर्नु परेको छ । यसैलाई मध्यनजर गर्दै कतिपय सरकारले अवकाशको उमेर बढाउन चाहेका छन् भने केही अन्य उपायहरू पनि विचार भइरहेको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
युरोपमा केही दशकयता वृद्धवृद्धाको जनसंख्या लगातार बढिरहेको छ । वर्तमान युरोप जनसंख्याको पाँच भागको एक भाग ६५ वा माथिका छन् । यो अनुमान गरिएको छ कि २०५० सम्म, युरोपको एक तिहाई जनसंख्या ६५ वर्ष वा माथिको हुनेछ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले गत वर्ष चेतावनी दिदै सन् २०२४ मा युरोपमा पहिलो पटक ६५ वर्षभन्दा माथिका मानिसको संख्या १५ वर्ष मुनिको जनसंख्याभन्दा बढी हुने बताएको थियो ।
पछिल्लो दुई दशकमा युरोपमा आप्रवासीको संख्यामा ठूलो वृद्धि भएको छ । यहाँ अन्य देशबाट ठूलो संख्यामा मानिसहरु आएर बसोबास गरेका छन् । यसका बाबजुद पनि करबाट हुने आम्दानीले सार्वजनिक निवृत्तिभरणमा हुने बढ्दो खर्च धान्न यस्ता कर्मचारीलाई आकर्षित गर्नुपर्ने अवस्था छ, जसले आफ्नो कमाईको ठुलो हिस्सा करको रुपमा तिर्छन् । अर्थशास्त्रीहरूले २०५० सम्म, युरोपमा प्रत्येक सेवानिवृत्तको लागि खर्च कभर गर्न दुई जना कर्मचारीहरू हुनेछन् । जबकि अहिले यो संख्या तीन रहेको छ ।
यसैबीच, युरोपेली संघका २७ मध्ये १७ देशमा निवृत्तिभरणमा खर्च हुने वार्षिक रकम जीडीपीको १० प्रतिशतभन्दा माथि पुगेको छ । इटाली र ग्रीसमा, निवृत्तिभरणले जीडीपी को १६ प्रतिशत भन्दा बढी योगदान गर्दछ ।
उच्च र बढ्दो पेन्सन-सम्बन्धित लागतहरू सामना गर्न, युरोपका धेरै देशहरूले उनीहरूको सार्वजनिक पेन्सन प्रणालीमा परिवर्तन गरिरहेका छन् । यसमा सेवानिवृत्तिको उमेर बढाउने जस्ता उपाय सामेल छन् । उदाहरणका लागि, फ्रान्समा हालको सेवानिवृत्ति उमेर ६२ वर्ष हो । फ्रान्सले गत वर्ष ६४ वर्षमा परिवर्तन गर्ने योजना बनाएको थियो । यस विषयमा महिनौंदेखि आन्दोलन भएको थियो ।
युरोपका अन्य देशहरूले पनि यस दिशामा कदम चालिरहेका छन् । उदाहरणका लागि, बेलायतले २०४० को दशकको मध्यसम्ममा ६८ वर्षको उमेरसम्म काममा राख्ने योजना बनाएको छ । बेलायतमा महिलाले पुरुषको तुलनामा ५–७ वर्ष अगावै अवकाश लिने गर्दथे, तर पेन्सनको उमेर बराबरी गर्ने कदमका कारण पीडित महिला कर्मचारीले क्षतिपूर्तिको माग गरेका छन् ।
‘नेदरल्याण्ड्सले भर्खरै आफ्नो पेन्सन प्रणालीमा सुधार गरेको छ, तर यसले आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न सकेको छैन । युरोपको सार्वजनिक खर्च पहिले नै दबाबमा छ । यसमा थप तनाव थप्दै, लाखौं मानिसहरू अझै पनि व्यक्तिगत वा रोजगारी निवृत्तिभरण योजनाहरूको लागि उनीहरूको सरकारी निवृत्तिभरण पूरक गर्न पर्याप्त बचत गरिरहेका छैनन् ।
गत वर्षको यूरोबरोमिटर डेटाले युरोपका बासिन्दाहरू मध्ये २३ प्रतिशत मात्र रोजगार पेन्सन योजना रहेको देखाएको छ । त्यस्तै, १९ प्रतिशतमा निजी पेन्सन योजना छ । यी तथ्याङ्कहरू युरोपेली संघका देशहरूमा भिन्न हुन्छन् । ‘इन्स्योरेन्स युरोप’ले गरेको छुट्टै सर्वेक्षणमा ३९ प्रतिशतले अवकाशका लागि बचत नगरेको पाइएको छ । यो संख्या ५० वर्षभन्दा माथिका महिला र कामदारहरूमा पनि बढी थियो । सेवानिवृत्तिको लागि बचत गर्ने मानिसहरू पनि लगानीको फाइदाबाट निराश छन् ।
विगत दशकदेखि, युरोपमा पेन्सन संकट बढ्दै गएको छ किनभने लगानी प्रतिफल कम छ र मुद्रास्फीति समान रूपमा उच्च छ भने बढ्दो मुद्रास्फीतिको सामना गर्न वास्तविक प्रतिफल पर्याप्त नरहेको र यसले जनताको क्रयशक्ति घटाएको रिपोर्टमा बताइएको छ ।
फिनिस सेन्टर फर पेन्सनको विश्लेषणले गत वर्ष विश्वव्यापी रूपमा निवृत्तिभरणमा नाममात्र प्रतिफल औसत ८ प्रतिशत रहेको फेला पारेको छ । यससँगै कोरोना महामारीपछि बढेको मुद्रास्फीतिलाई ध्यानमा राख्यौं भने यो वास्तविक प्रतिफल २ प्रतिशत मात्रै हो । अक्टोबर २०२२ मा, यूरोजोनमा वार्षिक मुद्रास्फीति दर १०.६ प्रतिशत पुगेको थियो।
यसमा उच्च शुल्क, कमजोर सम्पत्ति विनियोजन र पेन्सन योजनाहरूमा पारदर्शिताको अभाव पनि कम प्रतिफलको लागि जिम्मेवार रहेको बताइएको छ । बचत सम्बन्धी समस्या समाधान गर्न, युरोपियन युनियनले पान-युरोपियन पर्सनल पेन्सन उत्पादन मार्च २०२२ मा सुरु गर्यो । यस योजनाको सहायताले कर्मचारीहरूले थप पेन्सन प्राप्त गर्न सक्छन् । यस अन्तर्गत कर्मचारीले अर्को युरोपको देशमा गएर पनि यस योजनामा लगानी जारी राखेर लाभ लिन सक्नेछन् । तर, अहिलेसम्म एउटा मात्र देश स्लोभाकियाले यो योजना सुरु गरेको छ ।
पीईपीपी साढे दुई वर्षदेखि लागू भएको छ, यद्यपि, ठूला लगानी कोषहरूले पीईपीपी योजना एक्लै सुरु गर्न नसक्ने बताएका छन् । त्यसैले तिनीहरू अन्य साझेदारहरू खोजिरहेका छन् ।
उही समयमा, पेन्सन मामिलाहरूसँग सम्बन्धित केही विशेषज्ञहरूले पिईपीपी योजना धेरै जटिल रहेको र यसमा धेरै प्रतिबन्ध र सर्तहरू लागू रहेको बताएका छन् । पिईपीपीलाई ब्ल्याकरक वा फिडेलिटी जस्ता लगानी कोषहरूको प्रतिस्पर्धीको रूपमा पनि हेरिन्छ । नेदरल्याण्ड, नर्वे र जर्मन पेन्सन कोष यी कम्पनीहरूको सबैभन्दा ठूलो ग्राहक हो, जहाँ लाखौं युरोपेलीहरूको पैसा जम्मा गरिएको छ।
पिईपीपीलाई सरल र अधिक सुविधाजनक बनाउनु आवश्यक छ, किनकि युरोपेली संघका केही देशहरूमा, यो नयाँ पेन्सन योजनामा अन्य सेवानिवृत्ति बचत योजनाहरू जस्तै कर छुट दिइँदैन ।
धेरै युरोपेली संस्थाहरू, जर्मनीको रासायनिक र धातु क्षेत्रदेखि फ्रान्सको राष्ट्रिय रेलवेसम्म, तिनीहरूको आफ्नै पेन्सन योजनाहरू छन्। सामाजिक बीमा योगदान तिर्ने लगभग ६० प्रतिशत जर्मन कर्मचारीहरू त्यस्ता योजनाहरूद्वारा कभर हुन्छन् । बचत गर्ने व्यक्तिहरू, विशेष गरी शारीरिक रूपमा माग गर्ने कामहरूमा काम गर्नेहरू, यी योजनाहरू अन्तर्गत अन्य धेरै सुविधाहरूको साथसाथै प्रारम्भिक सेवानिवृत्तिको विकल्प पाउँछन्।
उपभोक्ताहरूले आफ्नो लगानी र सेवानिवृत्ति उमेरमा थप लचिलोपनको माग गरिरहेका छन् । रोबिनहुड, ईटोरो र जर्मनीको ट्रेड रिपब्लिक जस्ता नवब्रोकरहरूले केही हदसम्म युरोपका धेरै जटिल र जटिल पेन्सन प्रणालीहरू प्रतिस्थापन गरेका छन्। यी नवब्रोकरहरूले प्रयोगकर्ताहरूलाई स्मार्टफोन अनुप्रयोगबाट आफ्नो लगानी व्यवस्थापन गर्न अनुमति दिन्छ।
परम्परागत वित्तीय सेवा कम्पनीहरू भन्छन् कि मोबाइल लगानी एपहरूले प्रयोगकर्ताहरूलाई अनजान र अनावश्यक जोखिम लिन प्रोत्साहित गर्दछ। यसले लामो समयसम्म उनीहरूले पाउने प्रतिफल घटाउन सक्छ। साथै, नवब्रोकरका समर्थकहरूले लगानीलाई सरल, सस्तो र पारदर्शी बनाएको बताउँछन् । भविष्यमा, स्वीडेन जस्ता युरोपका धेरै देशका सरकारहरूले आफ्ना कर्मचारीहरूलाई उनीहरूको सरकारी पेन्सन बचतको केही अंश सिधै सेयर बजारमा लगानी गर्न अनुमति दिन सक्छन्। स्वीडेनको निजी पेन्सन कोषले सामूहिक रूपमा कम शुल्कमा वार्ता गरेको छ। यसले सेवानिवृत्तिमा प्राप्त रकम बढाउन मद्दत गर्न सक्छ।
यदि कर्मचारीहरूलाई उनीहरूको लगानी व्यवस्थापन गर्न र उनीहरूको सेवानिवृत्ति उमेर निर्धारण गर्न थप अधिकार दिइयो भने, उनीहरू बचत गर्न थप उत्प्रेरित हुने बताइएको छ ।
