एक मध्यरातमा टाउको छेकिने गरि ‘हुड’ लगाएका दुई व्यक्ति सडक किनारमा बेपरवाह वारपार गरिरहे जस्तो गर्छन् ।
एकजना नजिकै पार्किङ गरिराखेको मर्सिडिज बेन्ज वरपर घुमिरहन्छ भने अर्को त्यहिं कारको अघिको ढोकातिर उभिन्छ, आफ्नो हातमा रहेको आइप्याडजस्तो देखिने बस्तु हल्लाउँदै । घरभित्रबाट प्राप्त हुने कारको सिग्नल पत्ता लगाउने दाउमा उ लागिरहेको छ । यसरी पत्ता लागेको सिग्नल अर्को व्यक्तिले ड्राइभरको ढोका र इन्जिन स्टार्टका लागि प्रयोग गर्छ ।
वेष्ट मिडल्याण्ड्स प्रहरीले गत नोभेम्बरमा सार्वजनिक गरेको सीसीटीभी फु्टेजले देखाएको दृश्य हो जसलाई ‘रिले अपराध’को नाम दिइएको छ ।
सन् १९९०को दशकदेखि खासगरी धनी मुलुकमा अपराध घट्दै आएको छ । यसका पछाडी सुधारीएको नीति र बुढ्यौली लागेको समाजको तर्क पाि अघि सारिएको थियो । तर पछिल्लो एक दशक हेर्ने हो भने बेलायतमै पनि चोरी सामान्य बन्दै गएको छ, बढ्दै गएको छ ।
‘यस पछाडीको सम्भावना के हुन सक्छ भने एउटा औषत चोर अझ बढी दक्ष बनेको छ’ बर्मिङ्घम विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्री सिद्धार्थ बन्द्योपाध्यायको भनाइ छ । जब जब अपराध मुस्किल बन्दै जान्छ, बजारबाट चोरी पनि विस्तारै हराउँदै जान्छ । जसले नयाँ किसिमका कार चोरीको क्षमता राख्दैन त्यस्ता व्यक्ति क्रेडिट कार्ड फ्रडजस्ता अन्य काममा लाग्छन् ।
युनिभर्सिटी अफ वारविकका मिर्को ड्राकाले ग्लासगो विश्वविद्यालय र लण्डन स्कुल अफ इकोनोमिक्सका आफ्ना सहकर्मीसँग मिलेर गरेको अध्ययनले बस्तुको मूल्य बढ्दै जाँदा चोरी पनि बढ्दै गएको देखाएको छ । लण्डनमा सन् २००२ देखि २०१२ सम्मको बजार अध्ययन अनुसार उनीहरुको समुहले बस्तुको मुल्यमा १० प्रतिशत वृद्धि हुँदा ३.५ प्रतिशतले चोरी बढ्ने सम्भावना देखिएको छ ।
मुल्यमा हुने यस्तो उतारचढावले चोरीको प्रवृत्तिलाई पनि प्रभावित गरिरहेको हुन्छ । सन् २००८ मा ज्वेलरी र घडीको चोरीको हिस्सा कुल चोरीको एक तिहाइमात्र पुगेको थियो । तर यसको आकार अहिले बढेको छ । सुनको मूल्य बढ्दा पनि चोरी बढेको हुन सक्छ । सन् २००८ मा भन्दा अहिलेपनि सुन ४० प्रतिशतभन्दा बढी मुल्यवान छ ।
तर सीडी र डीभीडी भने अहिले जम्मा बढीमा तीन प्रतिशतमात्र चोरी हुने गर्छ ।
यस्तै कथा छ स्मार्टफोनको । सन् २०११ मा चोरीका घटनामध्य ५१ प्रतिशत स्मार्टफोनसँग सम्बन्धित थिए जुन् सन् २००९ को २८ प्रतिशतबाट बढ्दै आएको थियो । तर जब स्मार्टफोन निर्माताले यसको सुरक्षा मापक जस्तै किल स्वीचेज लागु गरे, यसको पुन बिक्रि मूल्य ह्वात्तै घट्यो र चोरको धन्दा पनि अन्तै सर्यो ।
प्रविधि जतिसुकै आधुनिक बनेपनि चोरीलाई छेक्न नसक्ने भएको छ ।
कोही कोही गुगल स्ट्रिट प्रयोग गरेर कसैका सम्पत्ति हेर्छन अनि सामाजिक सञ्जालबाट उनीहरुको बसाइलाई ट्रयाक गर्छन् । रिले अपराध वास्तवमै कार चोरका लागि वरदान साबित भएको छ ।
अचम्म के छ भने यस्तो चोरी बढ्दै गएपछि मानिसहरु झन् सामान्य प्रविधितर्फै फर्किन थालेका छन् । पुरानो प्रविधिको सवारीको पाङ्ग्रा बाँधेर सुरक्षित गर्ने उपकरण उत्पादन गर्दै आएको डिस्कलकका अनुसार सुरक्षा अर्थात डिस्कलक यसको व्यापार गत बर्षको तुलनामा दोब्बर बढेको छ ।
(दी इकोनोमिष्टबाट साभार गरिएको लेखको नेपाली अनुवाद)
