काठमाडौं । भारतमा आरबीआईको मौद्रिक नीति समितिको बैठक अप्रिलको पहिलो र दोस्रो हप्तामा हुँदैछ । फेब्रुअरीमा भएको बैठकपछि रिजर्भ बैंकले रेपो दर २५ आधार बिन्दुले घटाएको थियो । मुद्रास्फीति दरको तथ्यांक घटेपछि विज्ञहरूले यसपटक पनि रिपो दरमा कटौती हुने अपेक्षा गरेका छन् ।
यसैबीच, एसियाका सबैभन्दा धनी बैंकर उदय कोटकको बयानले सबैलाई स्तब्ध बनाएको छ । उनले बैंकहरूले सामना गरिरहेका समस्याहरूको बारेमा बताएका छन् । उदय कोटकले बैंकहरूमा निक्षेप कम भएकोमा चिन्ता व्यक्त गरेका छन् र यो बैंकहरूका लागि ठूलो चुनौती बन्दै गएको चेतावनी दिएका छन् ।
कोटकले भने कि सबै बैंकहरूले सामूहिक रूपमा मार्जिनमा कमीको सामना गरिरहेका छन् । कम लागतको खुद्रा निक्षेपको न्यून वृद्धिका कारण, बैंकहरूले महँगो थोक निक्षेप र नकारात्मक मार्जिनमा ऋण दिने प्रयास गरिरहेका छन् भन्ने उनले चेतावनी दिए । यदि निक्षेपको अभाव जारी रह्यो भने, यसले बैंकिङ व्यवसायलाई खतरामा पार्नेछ । कोटकले माइक्रोब्लगिङ प्लेटफर्म एक्स (पहिले ट्विटर) मा एक पोस्टमा लेखेका छन्, ‘अग्रणी बैंकहरूले हाल ८% ब्याजदरमा थोक निक्षेप लिइरहेका छन्, जसले सीमान्त निक्षेप लागत ९% भन्दा बढी पु¥याउँछ ।’ यसको अर्थ बैंकहरूले ८% ब्याज तिरेर पैसा लिइरहेका छन् भन्ने हो । यसले गर्दा लागत लगभग ९ प्रतिशत पुगेको छ ।
उनले भने कि ८% बाहेक थोक निक्षेपमा लागत पनि समावेश छ । उदाहरणका लागि, नगद आरक्षित अनुपात (सिआरआर) ले ब्याज कमाउँदैन र यसलाई नियामकसँग राख्नुपर्छ । यसबाहेक एसएलआर निक्षेप बीमा र प्राथमिकता क्षेत्रका लागि पनि लक्ष्यहरू छन् । एसएलआरको अर्थ बैंकहरूले आफ्नो निक्षेपको निश्चित भाग सरकारी ऋणपत्रमा लगानी गर्नुपर्छ । साथै, प्राथमिकता क्षेत्रको लक्ष्य भन्नाले बैंकहरूले विशेष क्षेत्रहरूलाई दिएको ऋणलाई जनाउँछ । यी सबै लागतहरूको बाबजुद, कोटकले भने कि बैंकहरूले ८.५% को फ्लोटिंग दरमा घरजग्गा ऋण दिइरहेका छौं र ९% मा उद्यारो लिइरहेका छौं ।
यी सबैको परिणामस्वरूप ०.५% को नकारात्मक प्रतिफल प्राप्त भइरहेको कोटकले बताए । उनले बैंकिङ प्रणालीमा खुद्रा निक्षेप क्रमशः बढ्दै गएको कुरामा पनि जोड दिए । नयाँ आर्थिक वर्षमा रेपो दर घट्ने अपेक्षा गरिएको छ । यही कारणले गर्दा लागत र ऋणको दर व्यवस्थापन गर्नु चुनौतीपूर्ण नै छ । धेरैजसो विज्ञहरूको अनुमान छ कि अप्रिलमा रेपो दर २५ आधार बिन्दुले घट्न सक्छ । फेब्रुअरीमा पनि आरबीआईले २५ आधार बिन्दुले दर घटाएको थियो र यो ६.२५% मा झरेको थियो ।
ब्याजदर कीर्तिमानी स्तरमा रहे पनि बैंकहरूले तरलता संकटको सामना गरिरहेका छन् । भारतमा कर्जा वृद्धिको तुलनामा निक्षेप अनुपात सुस्त भएको छ । मार्च ७ सम्ममा, निक्षेप वार्षिक १०.२% ले बढेर २२५.१ लाख करोड रुपैयाँ पुगेको छ । २०२४–२५ को लागि, बैंकहरूले एफडीमा उच्च दरहरू प्रस्ताव गरेर आफ्नो दायित्व बढाउनमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन् । एक अनुमान नुसार, बैंकहरूमा जम्मा भएको कुल पैसाको १०–२०% थोकमा जम्मा गरिएको छ ।
ब्लूमबर्ग बिलियनेयर इन्डेक्सका अनुसार, कोटक महिन्द्राको कुल सम्पत्ति १६.२ बिलियन डलर छ । उनी विश्वका धनी व्यक्तिहरूको सूचीमा १२९ औं स्थानमा छन् । यस वर्ष उनको कुल सम्पत्ति २.२८ अर्ब डलरले बढेको छ । अनुवाद गरिएको
