काठमाडौं । आफ्नो स्टार्टअप सुरु गरेपछि धेरै मानिसहरू आफ्नो फ्रेन्चाइजी दिन्छन् वा आफ्नै आउटलेट खोल्छन् । तपाईले धेरै ठाउँमा म्याकडोनाल्ड, डोमिनोज, केएफसी, पिटर इगंल्याण्ड जस्ता ब्रान्डका आउटलेटहरू देख्नुभएको होला । यी सबै आउटलेटहरू फ्रेन्चाइजी मोडेलमा आधारित छन् ।

यी कम्पनीहरूसँग सम्पर्क गरेर, तपाईंले तिनीहरूको आउटलेट पनि खोल्न सक्नुहुन्छ । व्यवसाय गर्ने व्यक्तिसँग धेरै पैसा नभएमा त्यस्ता कम्पनीको फ्रेन्चाइज लिएर पनि व्यवसाय गर्न सकिन्छ । यदि तपाइँ स्टार्टअप सुरु गर्न चाहनुहुन्छ र त्यसलाई विश्वव्यापी बनाउन चाहनुुहन्छ भने आफ्नो फ्रेन्चाइजी पनि दिन सक्नुहुन्छ ।

फ्रेन्चाइजी के हो ?

फ्रेन्चाइजीमा, कम्पनीको नाम, लोगो, कम्पनीको मोडेल, कम्पनी प्रणाली, उत्पादन, सेवा आदिको अधिकार तेस्रो पक्षलाई बेचिन्छ । यसलाई अधिकार दिनु भनिन्छ । यो कानुनी अधिकार हो । यसका कम्तीमा दुईवटा पक्ष हुन्छन् । पहिलो फ्रान्चाइजर जसले पहिले नै ब्रान्डको ट्रेडमार्क, व्यापार प्रणाली, नाम, सामान्यतया सबै कुरा स्थापित गरिसकेको छ । अर्को पक्ष धेरै अवस्थामा एक व्यक्ति हो । उसले यो अधिकारको बदलामा फ्रान्चाइजरलाई केही रकम तिर्छ । बदलामा, उसले कम्पनीको तयार प्रणाली पाउँछ ।

यसरी बुझ्नुहोस्

मानौं, तपाईंले काठमाडौंमा चिया बनाउने र बेच्ने व्यवसाय सुरु गर्नुभयो । मानिसहरूले तपाईंको चियाको स्वाद र यसलाई सेवा गर्ने विशेष तरिका मन पराउन थालेका छन् । एक दिन मोहित पोखराबाट काठमाडौंँ आउँछन् । उनलाई पनि तिम्रो चिया मन पर्छ । मोहितले तपाईंलाई पोखरामा आफ्नो आउटलेट खोल्न आग्रह गर्छ । तर, पोखरामा आउटलेट खोल्ने र त्यहाँ नजिकबाट नियाल्ने समय तपाईंसँग छैन् । त्यसैले तपाईले मोहितलाई आफ्नो ब्रान्ड नाम अन्तर्गत एउटा आउटलेट खोल्न भन्नुहुन्छ । यो प्रक्रियालाई फ्रेन्चाइजी भनिन्छ ।

फ्रेन्चाइजी लिएपछि मोहितले आउटलेट खोल्न र इन्टेरियरमा केही रकम खर्च गर्नुपर्नेछ । चिया बनाउने मेसिनबाट, चिया पात, तपाई आफैले तिनीहरूलाई चिया मसाला आदि चीजहरू दिनुहुनेछ । यसको सट्टा, मोहितले यसको मूल्य तिर्नुपर्छ । मोहितको एक महिनामा १ लाख रुपैयाँको कारोबार (नाफा नभएको) भए सो रकममध्ये २ देखि ५ प्रतिशत रोयल्टी तिर्नुपर्नेछ । यो रोयल्टी तपाईंको कम्पनीको लागि हुनेछ । ब्रान्डको नाम अनुसार रोयल्टीको रकम कम वा बढी हुन सक्छ । कतिपय कम्पनीले रोयल्टी नलिने भए पनि आफ्नो तर्फबाट फ्रेन्चाइजीलाई सामान बेच्ने गरेका छन्, जसको मूल्य फ्रेन्चाइजी लिने व्यक्तिले नै तिर्नुपर्ने हुन्छ । यसबाट कम्पनीले नाफा कमाउँछ ।

फ्रेन्चाइजी कहिले दिने ?

स्टार्टअप सुरु गरेपछि, कहिले फ्रेन्चाइजी दिने भन्ने कुरा दिमागमा आउँछ । फ्रेन्चाइज दिनमा कहिल्यै हतार गर्नुहुँदैन भन्ने विज्ञहरू बताउँछन् । मानिसहरूले तपाईंको उत्पादन वा सेवाको कदर नगरुन्जेल फ्रेन्चाइजीहरू दिन सुरु नगर्नुहोस् । फ्रेन्चाइज गर्नु अघि आफैलाई यी प्रश्नहरू सोध्नुहोस :
– के मेरो व्यवसाय राम्रो चलिरहेको छ ?
– के मलाई व्यापारको फाइदा र बेफाइदा थाहा छ ?
– के मैले व्यापार कौशल विकास गरेको छु ?
– के मेरो कम्पनीको ब्रान्ड पहिचान विस्तार भएको छ ?
– के म फेरि यस्तै व्यवसाय सुरु गर्न सक्छु ?
यदि यी प्रश्नहरूको जवाफ ‘हो’ भने त्यसपछि मात्र तपाई फ्रेन्चाइजी दिने दिशामा अघि बढ्नुहोस् ।

कसरी फ्रेन्चाइजी दिने ?

जब तपाइँ कुनै व्यवसायलाई फ्रान्चाइज गर्न तयार हुनुहुन्छ, यी चरणहरू पालना गर्नुहोस

१. व्यवसाय मूल्याङ्कन

तपाइँको व्यवसायको मूल्याङ्कन गर्नुहोस् । यसमा तपाईले कति नाफा कमाउनु भएको छ, बजारमा कस्तो माग छ, तपाईको व्यवसायको मोडल अरु भन्दा कति फरक छ ।यसको आधारमा, तपाइँ फ्रेन्चाइजी शुल्क निर्धारण गर्न सक्नुहुन्छ ।

२. प्रचार गर्नुहोस्

फ्रेन्चाइजी दिनको लागि, तपार्ई अधिकार दिन इच्छुक हुनुहुन्छ भनेर मानिसहरूलाई बताउन आवश्यक छ । यसका लागि यी विधिहरू अपनाउनुहोस

वेबसाइट मार्फत : यदि तपाइँ आफ्नो व्यवसायको फ्रेन्चाइजी दिन चाहनुहुन्छ भने, सबैभन्दा पहिले आफ्नो वेबसाइटमा यसको बारेमा जानकारी दिनुहोस् । जहाँ वेबसाइट पृष्ठमा मेनु छ, त्यहाँ कुनै पनि विकल्प जस्तै ः पार्टनर विथ अस, विजनेस विथ अस, ओपन फ्रेन्चाइजी, ग्रो विथ अस आदि लेख्नुहोस् र यसमा अनुरोध फारम राख्नुहोस । यस फारममा फ्रेन्चाइजी लिने व्यक्तिको नाम, उसको इमेल आईडी, शहर, मोबाइल नम्बर, सन्देश आदिको लागि स्पेस हुनुपर्छ । जब कुनै व्यक्तिले फ्रेन्चाइजी लिन चाहन्छ, उसले यहाँ क्लिक गर्नेछ । क्लिक गरेपछि उसले आफ्नो जानकारी भर्नेछ । पछि उसलाई फोन गरेर थप कुरा गर्न सक्नुहुन्छ ।
सामाजिक सञ्जाल मार्फत : तपाईले आफ्नो व्यवसायको फ्रेन्चाइजी दिन चाहने व्यक्तिहरूलाई सोशल मिडियामार्फत पनि बताउन सक्नुहुन्छ । यसका लागि फेसबुक, इन्स्टाग्राम, ट्विटर आदिको सहयोग लिनुहोस् । तपाइँ लिन्कडइनमा फ्रेन्चाइजीका लागि आवेदनका लागि पनि पोस्ट गर्न सक्नुहुन्छ । यसका साथै पत्रपत्रिकामा विज्ञापन दिएर पनि फ्रेन्चाइजीका लागि इच्छुक व्यक्तिसँग अनुरोध गर्न सकिनेछ ।

३. छनोट गर्नुहोस्

तपाईंले फ्रेन्चाइजीहरूको लागि धेरै अनुरोधहरू प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ । सबैलाई अधिकार दिनु हुँदैन । पहिले थाहा पाउनुहोस् कि फ्रेन्चाइज लिने व्यक्तिले यसलाई चलाउन सक्षम छ कि छैन । उसको विगतको व्यापार रेकर्डको लागि सोध्नुहोस् र यसलाई तपाईंको टोलीबाट कसैसँग क्रसचेक गर्नुहोस् । सबै कुरामा सन्तुष्ट भइसकेपछि मात्रै जसलाई फ्रेन्चाइज दिन चाहनुहुन्छ, त्यसलाई रोज्नुहोस् ।

४. कागजातहरू तयार गर्नुहोस्

तपाईंले दिन चाहनुहुने फ्रेन्चाइजीसँगै केही कानुनी कागजातहरू तयार गर्नुपर्छ । जस्तै फ्रेन्चाइजी सम्झौता : फ्रेन्चाइजी दिँदा, तपाईंको कम्पनी र जसलाई तपाईंले फ्रेन्चाइजी दिनुहुन्छ । दुवै पक्षबीच फ्रेन्चाइजी सम्झौता गर्नुहोस् । यो एक कानूनी कागजात हो जसमा यो लेखिएको हुन्छ कि व्यक्तिलाई कम्पनीले आफ्नो ब्रान्ड नाम, लोगो, ट्रेडमार्क आदि प्रयोग गरी उत्पादन वा सेवा बेच्न अनुमति दिएको छ । यस सम्झौतामा व्यवसायसँग सम्बन्धित सबै कुरा लेखिएको छ र यसमा कम्पनी र फ्रेन्चाइजीको हस्ताक्षर छ ।

एफडिडिएम : यो कानुनी कागजात पनि हो । यसको पूरा रुप फ्रेन्चाइजी डिस्कोलोजर डकुमेन्ट हो । यस कागजातमा फ्रेन्चाइजी शुल्क, रोयल्टी, अपरेटिङ सिस्टम, मार्केटिङ र विज्ञापन, सम्पत्ति सम्बन्धित नियमहरू आदि समावेश हुन्छन् । यससँगै फ्रेन्चाइजी चलाउन के तालिम दिइने र कस्तो सहयोग उपलब्ध हुने भन्ने पनि लेखिएको हुन्छ । यससँगै फ्रेन्चाइजीको नीति र यससँग सम्बन्धित नियमहरू पनि समावेश हुन्छन् ।

५. तालिम र सहयोग दिनुहोस्

सबै कुरा टुङ्गिएपछि अब तालिम दिने पालो हा। फ्रेन्चाइजी लिने व्यक्तिले आउटलेट वा स्टोर खोल्छ र मानिसहरूलाई भर्ती गर्छ । ती व्यक्तिहरूलाई कसरी चीजहरू बनाउने, कसरी बिलहरू तयार गर्ने आदिबारे प्रशिक्षण दिनुपर्छ । यो तालिम कम्पनीले दिनेछ । यो तालिम त्यहाँ गएर वा भिडियो वा फोनमार्फत दिन सकिन्छ ।