काठमाडौं । चीनको समस्या पछिल्लो समय बढेको छ र विश्वको कारखानाको रूपमा रहेको आफ्नो प्रभुत्व गुमाउँदैछ । चीनमा लगातार बढ्दै गएको कोरोना भाइरसका कारण चिनियाँ अर्थतन्त्रमा असर परिरहेको छ । यही समयमा चीनका कारखानाहरूमा कामदारको धेरै अभाव छ । चीनका मानिसहरू अब कम तलबमा खतरनाक कारखानाको काम गर्न इच्छुक छैनन् ।

एक रिपोर्टअनुसार चीनका युवाहरु अब कम ज्यालामा कारखानामा काम गर्न चाहँदैनन् । योसँगै कोरोनाको बढ्दो केसले चीनका कारखानाहरूलाई पनि असर गरिरहेको छ । कारखानामा उत्पादन घटेको छ । यहाँ भारतले चीनको यो समस्याको फाइदा उठाउन सक्छ । भारतले अहिले सामना गरिरहेको केन्द्रीय आर्थिक चुनौती भनेको जनताका लागि उच्च तलब दिने रोजगारी सिर्जना गर्नु हो । यो चुनौती पार गर्न भारतलाई आजको तुलनामा उत्पादन क्षेत्रमा धेरै सफलताहरू हासिल गर्न आवश्यक छ ।

विश्वले चीनको विकल्प खोजिरहेको हो ?

अष्ट्रेलियाको ब्रिस्बेनमा सम्पन्न १४ सदस्यीय इन्डो–प्यासिफिक इकोनोमिक फ्रेमवर्कको भर्खरैको बैठकले विश्वले उत्पादनको क्षेत्रमा चीनको विकल्प खोजिरहेको कुरालाई फेरि जोड दिएको इकोनोमिक टाइम्सले जनाएको छ । फोरमको चार स्तम्भहरू मध्ये एकको रूपमा आपूर्ति श्रृंखलाको साथ, अमेरिकाले चीनको विकल्पको रूपमा सेवा गर्न सक्षम सदस्य राष्ट्रहरूमा लगानीलाई सहजीकरण गरेर ‘मित्रता’ लाई बढावा दिन उत्सुकता देखाएको छ ।

यदि यो प्रयास आगामी वर्षहरूमा सुरु भयो भने, यसको विशाल श्रमशक्ति, कम ज्याला र अपेक्षाकृत ठूलो आर्थिक आकारको साथ, भारत यस क्षेत्रमा वैकल्पिक आपूर्ति शृङ्खलाहरूको केन्द्र बिन्दुको रूपमा उभिने सम्भावना छ ।

भारतले कसरी फाइदा उठाउन सक्छ ?

यस समयमा चिनियाँ कारखानाहरूमा सबैभन्दा ठूलो समस्या सस्तो श्रम हो । भारतले यसको फाइदा उठाउन सक्छ । चीनको तुलनामा भारतसँग सस्तो श्रमिकको ठूलो शक्ति छ । भारत यस मामिलामा चीनभन्दा धेरै अगाडि छ । तर, चीनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न भारतलाई पनि आफ्नो नीतिमा केही परिवर्तन चाहिन्छ । भारतले आफूलाई चीनको वैकल्पिक उत्पादन केन्द्रको रूपमा विकास गर्नुपर्छ । भारतले पनि यस दिशामा कदम चालेको छ । भारतले कच्चा पदार्थका लागि चीनमाथिको निर्भरता घटाउँदै आएको छ ।

भारतले अहिले चीनबाट निर्यात गर्नुको सट्टा अधिकांश वस्तु आफैं उत्पादन गर्न चाहन्छ । बाँकी विश्वले पनि अहिले चीनको विकल्प खोजिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा यदि भारतले आफूलाई उत्पादन केन्द्रको रूपमा तयार गर्छ भने कम्पनीहरूले आफ्नो कारखाना चीनको सट्टा भारतमा स्थापना गर्न रुचाउँछन् ।

तर, यसका लागि भारतले आफ्नो नीतिमा केही परिवर्तन गर्नुपर्नेछ । जसद्वारा चीनमा कारखाना स्थापना गर्ने देश भारततर्फ जानुपर्छ । यसो भयो भने विश्वको उत्पादनको केन्द्र बिस्तारै चीनबाट अन्यत्र ढल्किनेछ र भारत सबैभन्दा उत्तम विकल्प बन्नेछ । अनुवाद गरिएको