काठमाडौं । नेपालको निजी क्षेत्र पछिल्लो ३० बर्षमा ३० गुणाले बढेको पाईएको छ । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ (एफएनसीसीआई) र अन्तरराष्ट्रिय वित्त निगम(आईएफसी) ले सार्वजनिक गरेको नयाँ प्रतिवेदनले उक्त कुरा औंल्याएको हो ।
यस्तै देशको कुल गार्हस्थ उत्पादनमा नेपालको निजी क्षेत्रले महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । यसमा सेवा र कृषि क्षेत्रको प्रमुख भूमिका रहेको पाईएको छ ।
नेपालको अर्थतन्त्रलाई सामूहिक रुपमा चलाउने सबै १८ उपक्षेत्रहरूको मूल्य अभिवृद्धि र विगत तीन दशकहरूमा निजी क्षेत्रका प्रतिष्ठानहरूको संख्या उल्लेखनीय रूपमा बढेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
यसरी निजी क्षेत्रका उद्योगको संख्या सन् १९८३ मा २८ हजार ६ सय ६० बाट सन् २०१८ मा ९ लाख २३ हजार ३ सय ५६ पुगेको छ। यो नेपालको सबैभन्दा ठूलो रोजगारदाता पनि हो, जसले कुल श्रमशक्तिको ८५.६ प्रतिशतलाई रोजगारी प्रदान गरेको प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ।
देशको श्रमशक्तिको ठूलो हिस्सा कृषि, वन र मत्स्यपालन (५७ प्रतिशत) र सवारी साधन मर्मत (१२.५ प्रतिशत) सहित थोक तथा खुद्रा व्यापारमा कार्यरत छ। दुवै उद्योग मुख्यतया निजी क्षेत्र द्वारा संचालित छन्। सन २०१८ मा निजी क्षेत्रले लगभग ५५ लाख मानिसहरूलाई रोजगारी दिएको छ, जबकि सार्वजनिक क्षेत्रले ५ लाख २७ हजार मानिसहरूलाई रोजगारी दिएको छ।
सन् १९९० को दशकमा प्रजातन्त्रको पुनस्र्थापना र सरकारले उदारीकरण, निजीकरण र विश्वव्यापीकरण नीति लागू भएपछि नेपालको विकासमा निजी क्षेत्रले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको अध्ययनले देखाएको छ ।
त्यसपश्चात नेपालको वित्त, आतिथ्य, पर्यटन, शिक्षा र स्वास्थ्यलगायत धेरै उद्योगहरूमा उल्लेखनीय प्रगति भएको प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ। यद्यपि, प्रतिवेदनले नोकरशाही प्रक्रियालाई सरल बनाउने, पारदर्शिता र जवाफदेहिता प्रवर्द्धन गर्ने, यातायात सेवाहरूको विश्वसनीयता र लागत सुधार गर्ने, र महत्त्वपूर्ण आयातित सामग्रीहरूमा शुल्क घटाउनेलगायतका सुधार गर्नुपर्ने कुराहरु पनि औंल्याएको छ ।
हाल नेपाल ठूला सामाजिक र आर्थिक परिवर्तनको अवधिबाट गुज्रिरहेको र कोभिड–१९ महामारीले ल्याएको चुनौतिको सामना गरिरहेको अवस्थामा सबै प्रकारका सरोकारवालाहरु एकजुट हुन आवश्यक रहेको एफएनसीसीआईका अध्यक्ष चन्द्र ढकालले बताए । उनले आर्थिक रूपमा प्रगति गर्न सरोकारवालाहरू छलफल र छलफलका लागि एकजुट हुनु अत्यावश्यक रहेको बताएका छन् ।
